«اطلاعات» خطاب به امام: همچنان بر سر پیمانیم
«اطلاعات» در ادامه نوشت: اکنون این روزنامه پس از گذشت چهل سال می‌تواند به زبان حال خطاب به امام بزرگوار و مراد و مقتدای خود بگوید:
بر سر عهد تو هستیم خدا می‌داند
بی‌تو پیمان نشکستیم خدا می‌داند
اماما! در متن حکم صادر شده، مشخصات و ویژگی‌های ذیل را برای روزنامه مطلوبت برشمرده بودی. این مشخصات و ویژگی‌ها ترکیب و تلفیقی از اهداف و اصول و سیاست‌ها است. اهداف و اصول و سیاست‌هایی که یک روزنامه آرمانیِ در طراز انقلابِ اسلامی ملت ایران، شایسته و بایسته است که مورد توجه قرار داده باشد:
۱ ـ نقش مطبوعاتی مؤثر در ساختن جامعه ایفا کردن.
۲ ـ خود را به مستضعفین و محرومان متعلق دانستن.
۳ ـ در خدمت اسلام و بینش اسلامی بودن.
۴ ـ در خدمت مردم ایران و توده‌های مردمی بودن.
۵ ـ در خدمت کشور و میهن خویش بودن.
۶ ـ آزادی را به بهترین وجه تأمین کردن.
۷ ـ قوانین اسلام را به عنوان مرزهای آزادی دیدن.
۸ ـ قانون اساسی ایران را به عنوان چارچوب آزادی درنظرگرفتن.
۹ ـ با همکاری کارمندان و همکاران متعهد عمل کردن.
۱۰ ـ در راه تحقق آرمان‌های انقلاب کوشیدن.
۱۱ ـ از خدای تعالی توفیق خواستن و یاری گرفتن.
اکنون ۴۰ سال از بیان این مشخصات و ویژگی‌ها می‌گذرد. و این روزنامه چنین می‌اندیشد که علیرغم همه مشکلات و اشکالاتش، به شهادت صفحات خود و مجلات خود در کارنامه ۴۰ ساله‌اش بر سر عهد بوده است و پیمانه این پیمان را نشکسته است. این مؤسسه ادعا ندارد که دقیقاً به اصول و مبانی و سیاست‌های اعلام شده در متن دستور عمل کرده و در این راه بهترین بوده و هست. اما می‌تواند ادعا کند که در این راه به قدر توان کوشیده و برای تحقق این سیاست‌ها و مختصات حسن نیت داشته و در حد امکان تلاش کرده است تا حسن عمل نیز داشته باشد. روزنامه اطلاعات با مبنا قراردادن این اصول و قواعد که به زبان ساده و روان و همه کس فهم در متن دستور به رشته تحریر درآمده، سعی کرده است ادای وظیفه کند و بار تکلیفی را که بر دوش داشته به سرمنزل برساند. و اگر باری درخور و در حد اعلا به منزل نرسانده باشد، باری برای خود و ملت و انقلاب، خاری بر سر راه نباشد. این روزنامه از کسی طلبکار نبوده و نیست، ولی حتی‌المقدور مطالبه‌گر حقوق ملت و کشور و انقلاب بوده و هست. و خدای بزرگ در رأس جهان آفرینش و در صدر عالم خلقت، خدایی که احسن الخالقین و ارحم‌الراحمین و خیرالماکرین است، خود در متن آیات کریمه تکلیف همه را روشن کرده و فرموده است : «لایکلف الله نفساً الا وسعها». آفریننده همه چیز، از باب قاعده لطف و مرحمت، تکلیف آدمیان را با میزان توان و حدود وسع آنها تنظیم کرده است.
روزنامه اطلاعات در فرازها و نشیب‌های چهل‌ساله، منتهای تلاش و کوشش خود را به کار گرفته است تا همانطور که در متن دستور آمده است تلفیقی از مجموعه اهداف و اصول و سیاست‌هایی را که «امام خمینی» بیان کرده است، راهنمای حرکت خویش قرار دهد. یعنی در مسیر ساختن جامعه‌ای که البته مسئولیتش بر عهده همه نهادها و سازمان‌ها و برعهده قوای سه‌گانه کشور و نیز بر عهده خود مردم است، نقش داشته باشد. کوشیده است تا هرجا پای منافع مادی و معنوی مستضعفین و توده‌های محروم مردم و به عبارت امروزی هرجا منافع ملی اقتضا دارد از این منافع در محدوده امکانی خود جانبداری کند. تلاش کرده است تا ظرفیت صفحات اندیشه و معرفت نشریاتش را در خدمت اسلام و مردم و کشور قرار دهد. بر آن بوده است تا حریم آزادی را چنان که در قانون اساسی گفته شده است، پاسدار باشد و آن را در کنار مفاهیم دیگر یعنی دیانت اسلامی و قانون اساسی حرمت‌گزاری کند. این روزنامه همواره اطلاع‌رسانی و خبردهی را وظیفه‌ی اولویت‌دار خود می‌دانسته اما میان آن با جنجال آفرینی و پرخاشگری تفاوت عمده قائل بوده است. یادداشت و سرمقالة خود را کوشیده است تا با زبان تأثیرگذار بنویسد، نه با زبان و ادبیاتی که صبغه‌ی تحمیل داشته باشد.
اماما! همه سعی مؤسسه و روزنامه اطلاعات این بوده است
که با مساعدت همکاران متعهد و متخصص، دیدگاه‌های متفاوت و به عبارت دیگر نظریه‌ها و اندیشه‌های گوناگون را که لازمه آزادی و لازمه وفاداری به اصول قانون اساسی است، در صفحات خویش بازتاب دهد و بر غنای ثروت معنوی جامعه بیفزاید.
این مؤسسه در این مسیر، علاوه بر نشریاتش، بالغ بر حدود هزار عنوان کتاب در باب موضوعات علمی و دینی و اخلاقی و تربیتی و تاریخی منتشر کرده است که تعدادی از آنها برنده جایزه بهترین کتاب سال بوده‌اند. سال‌های سال نشریات تخصصی این مؤسسه در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و فلسفی و ادبی، کارنامه‌ای قابل توجه داشته‌اند.
همواره صفحه نظرها و اندیشه‌ها به انتشار نظریات نخبگان و نیز صفحه گفته‌ها و نوشته‌ها به انتشار نامه‌های عموم مردم پرداخته است. صفحه حماسه پایداری نیز فداکاری‌های رزمندگان را شرح داده است. چنان که صفحه معارف به علوم و معارف دینی روی آورده و صفحه ایرانشناسی فرهنگ و تمدن ایران عزیزمان را پاس داشته است.
اماما! روزنامه اطلاعات طعم توقیف یکی دو روزه را نیز چشیده است، ولی شما پس از روشن شدن موضوع، توضیحات مسئولان روزنامه را پذیرفتنی یافتید و به زبان ملاطفت سخن گفتید. و خدمات آنها را ارج نهادید. این روزنامه چه در یکی دو روزه‌ی توقیف و چه زمانی که در مقابل ساختمانش بمب منفجر شد و چه در روزگاری که نماینده شما شایسته دریافت جایزه قلم طلایی از انجمن دفاع از آزادی مطبوعات شد، به کار خویش فروتنانه ایمان داشت و برسر عهد و پیمان خویش صبورانه ایستاد و همچنان به اطلاع‌رسانی غیرجنجالی و یادداشت‌نویسی غیرپرخاشگرانه و انتشار دیدگاه‌های مختلف ادامه داد.
اماما! همانطور که در متن اطلاعیه خویش مبنی بر انتصاب مدیریت و سرپرستی جدید یادآور شده‌اید، در راه پرپیچ و خم مطبوعاتی خود از خدای تعالی توفیق کرامت و منزلت خواسته‌ایم و مثل خود او پاسدار کرامت‌ها و منزلت‌ها بوده‌ایم. و البته اینهمه را در مسیری پاس داشته‌ایم که مسیر تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی باشد. ما آن اصول یازده‌گانه را که متذّکر شدید، نقشه راه و تابلو نگاه قرار داده‌ایم و برای تحقق آنها به شرایط زمان و مکان نیز توجه کرده‌ایم.
سعی ما چنین بوده است که روزنامه و سایر نشریات مؤسسه اطلاعات و همچنین کتاب‌هایش فقط منعکس‌کننده‌ی آرای یک گروه، یک دسته، یک حزب و یک طایفه نباشد و از این مهمتر آنچه انعکاس می‌یابد نتیجه‌اش اختلاف و دلزدگی و تحریک به قانون‌شکنی و موجب وهن اسلام و انقلاب و طرد انسان‌های عالم و خدمتگزار و میهن‌دوست نیز نباشد و اعتدال حقیقی را که از کریمه‌ی «وجعلناکم امّةً وسطاً» الهام می‌گیرد، از یاد نبرده باشد. ما آرمان‌های الهی و مردمی انقلاب را پیش‌رو داشته‌ایم و داریم و همه آنچه را به اشارت گفتیم، اجزاء تکمیل‌کننده‌ی یکدیگر و به عبارت دیگر اجزائی از کلیّت همان آرمان‌های انقلابی می‌دانیم. مهمترین تجلّی انقلابی بودن و برای تحقق آرمان‌های انقلاب کوشیدن، در تحوّل قلوب و تغییر افکار ظاهر می‌شود. همان تحوّل و تغییری که هر سال در لحظه سال تحویل از خدا طلب می‌کنیم: «حوّل حالنا الی احسن الحال». همان تحوّل و تغییری که کتاب خدا حتی اساس انقلاب‌ها را نشأت گرفته از آن می‌داند: «انّ الله لایغیّر مابقوم حتی یغیّروا ما بانفسهم». تا نفس تغییر نکند، تا جان تکامل نیابد، تا فکر متحول نشود، تا قلب رنگ تعالی و تحوّل نگیرد، سرنوشت اجتماع نیز دگرگونی نخواهد یافت.
همکاران متعهد و متخصصی که در این مؤسسه بودند و هستند، به مدد همین انقلاب درونی توانستند در روزگاری که مهندسان خارجیِ نصب‌کننده‌ی بعضی از دستگاه‌های قدیمی چاپ به درخواست یاری گرفتن ما از کارخانه‌های سازنده و نصب‌کننده‌ی همین دستگاهها پاسخ مثبت نمی‌دادند، خود دامن همت به کمر بزنند و با روحیه جهادی و انقلابی و با عقلانیت و علم‌پذیری و بی‌ادعا و فخرفروشی وارد گود شوند و این قبیل دستگاه‌های عظیم و قدیمی و قبل از انقلاب را با مهندسی معکوس قطعه به قطعه باز کنند و پیچ به پیچ گرهگشایی کنند و آنگاه به جای جدید انتقال دهند و بار دیگر قطعه به قطعه وصل کرده و پیچ به پیچ هماهنگ و همراه کنند تا برخلاف گفته‌ی سازندگان باز هم مورد بهره‌برداری قرار گیرد و موجب اعجاب و تحسین متخصصان شود.
اماما! ادعا نکرده‌ایم که بهترینیم، اما به این سخن حضرت سعدی اهتمام ورزیده‌ایم که حکمت آموز و آرمانی و در عین حال واقعیت بین و واقع‌گرایانه است:
به راه بادیه رفتن، به از نشستن باطل
که گر مراد نیابم، به قدر وسع بکوشم
اگر بخواهیم خلاصه‌گویی و جمعبندی کنیم می‌توانیم به بیان دیگر بگوییم روزنامه اطلاعات این موارد و مصادیق را هم در کارنامه خویش کم و بیش داشته است و تلاش می‌کند که همچنان داشته باشد: پرهیز از ژورنالیسم زرد، اجتناب از مجادلات حزبی و جناحی، درک ضرورت ایجاد وحدت کلمه، پرهیز از افراط‌گرایی از هر نوع چپ و راست، رعایت موازین اخلاقی، حفظ حرمت انسان‌ها، رعایت انصاف در داوری نسبت به شخصیت‌های منتقد اما دلسوز، تشویق دولت‌های منتخب مردم به خدمت بیشتر در طریق حل و فصل مشکلات مردم و نابسامانی‌ها و پریشانحالی‌های موجود، تن ندادن به مطالبات ناروای اصحاب ثروت و قدرت، نگه داشتن حرمت قلم، نقد منصفانه و سازنده، حفظ سرمایه‌های ادبی و هنری و فرهنگی دلسوز و دغدغه‌مند ایران و مردم ایران، صیانت از حیثیت و آبروی افرادی که حدیث شریف نبوی حرمت آنان را از حرمت کعبه فراتر دانسته است، حفظ شأن معنوی و جایگاه ویژه‌ی روزنامه، بررسی حوزه‌های سیاسی و اجتماعی از نگاه فرهنگی و آسیب‌شناسانه، تماس مستمر با نخبگان حوزه و دانشگاه و انتشار محصول فکر و قلم آنان، و از این قبیل واقعیت‌ها بسیار می‌توان یادآوری کرد. این یادآوری‌ها هرگز به معنای آن نیست که خطا و کاستی‌‌ای در کار نبوده است.
شاید اگر همه ویژگی‌های یک نشریه آرمانی و انقلابی را در حد ایده‌آل ملاک قرار دهیم، یا شاید اگر مختصات یک روزنامه حرفه‌ای را مبنای داوری بشماریم، کمی‌ها و کاستی‌ها نیز خود را نشان بدهد. روزنامه در این طریق و در حد توان از نقادی‌های دلسوزان استفاده کرده و خواهد کرد.
اماما! در بطن و متن این کارنامه و شاید فراتر از آن کم و بیش (گره‌گشایی‌ها کرده‌ایم.) اگر کسانی از مردم و نخبگان مردم به مشکل و مصیبتی گرفتار آمده‌اند، با الهام از آنچه تو گفته‌ای و از ما خواسته‌ای سنگ صبورشان بوده‌ایم و در حد توان و امکان‌مان برای بازگشایی گره کوری از کارشان ـ موفق شده‌ایم یا نشده‌ایم ـ به هر حال تلاش ورزیده‌ایم. نمی‌دانیم که آیا مطلوب بوده‌ایم یا خیر؟! اما هرچه بوده‌ایم و هستیم، در هر صورت نیت و سعی خدمتگزاری داشته‌ایم، که البته داوری منصفانه و مجموعه‌ای و معدل گیرانه‌اش با دیگران است. به قول خواجه‌عبدالله انصاری: خدایا کاسنی اگر تلخ است از همین بوستان است و عبدالله اگر خطا کار است از دوستان است!
