آهن و آنچه باید در مورد آن بدانیم
عضو هیئت علمی دانشکده پیراپزشکی شیراز، در این خصوص گفت: سیستم گوارش بدن انسان، در جذب آهن بسیار هوشمند عمل می کند، به عنوان مثال با آگاهی به اهمیت آهن برای رشد میکروب ها، در هنگام مواجهه با میکروب، بدن تب کرده و کانال های ورودی آهن از گوارش تخریب می شود تا میکروب توان رشد نداشته باشد.
دکتر حبیب‌الله گل‌افشان افزود: هر گلبول قرمز بدن انسان دارای ۲۵۰میلیون مولکول هموگلوبین است و هر مولکول هموگلوبین چهار مولکول آهن دارد و هر مولکول آهن به یک مولکول اکسیژن می چسبد و از این رو هر گلبول قرمز شما که از ریه عبور می کند یک میلیارد مولکول اکسیژن را برای سوخت و ساز به بافت ها می برد.
او اضافه کرد: در هر میلی متر مکعب خون انسان حدود پنج میلیون گلبول قرمز وجود دارد و به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، ۷۵ سی سی خون در گردش است. هر سی سی برابر هزار میلیمتر مکعب است.
گل‌افشان افزود: گلبول قرمز با وجودی که در دریای اکسیژن به سر می برد، اما ذره ای از اکسیژن مصرف نمی کند و برای بقای حیات از سوخت و ساز غیرهوازی بهره می برد که حاصل آن تولید انرژی اندک است، اما با همین اندک انرژی ۱۲۰روز عمر می کند.
این استاد دانشگاه گفت: گلبول قرمز در طول عمر حدود ۲۰۰ کیلومتر راه پرپیچ و خم عروق را طی کرده و در بار امانت اکسیژن دست اندازی نکرده و همه را به بافت ها تحویل می دهد.
گل‌افشان گفت: آهن موجود در بدن یک انسان بالغ و سالم به اندازه سه تا چهار گرم است، اما همین مقدار، کل متابولیزم یک شخص ۷۰ کیلوگرمی را اداره می کند.
نشانه های کمبود آهن در بدن
او گفت: آهن نه تنها برای متابولیسم بلکه برای رشد سلول های «اپی تلیال»، رشد مو و پردازش امور مغزی بسیار مهم است. کاهش دقت و کاهش تمرکز از عوارض جدی کمبود آهن به ویژه در کودکان است که با جبران آهن برطرف می شود.
گل‌افشان خاطرنشان کرد: خستگی، درد ماهیچه، زخم گوشه های لب، سوزش زبان و ریزش مو تمایل به موادی از قبیل خوردن یخ، خوردن گل معطر به ویژه مهر نماز و اشتها به موادی که زیر دندان صدا کند، از علایم کمبود آهن است.
این استاد دانشکده پیراپزشکی شیراز، گفت: برای سنجش میزان ذخیره آهن در آزمایشگاه از آزمایش «فریتین» استفاده می شود؛ در بانوان باید دست کم ۵۰ و در آقایان ۱۰۰ میکروگرم فریتین در لیتر وجود داشته باشد.
منابع غذایی آهن
گل‌افشان گفت: چنانچه عدد آزمایشگاهی مقدار فریتین در عدد ۱۰ ضرب شود، برابر با میلی گرم آهن ذخیره شده در بدن است. برای مثال اگر فریتین شما ۳۰ باشد، ۳۰۰ میلی گرم آهن ذخیره دارید. گوشت، عدس، لوبیا، ماهی و جگر منابع سرشار آهن هستند.
وی ادامه داد: اما برخی عادات غذایی موجب عدم جذب آهن می شود. برای مثال نوشیدن چای بعد از خوردن غذا، مصرف نانی که خمیر آن زود تهیه شده باشد و خوردن شیر و سویا با غذاهای حاوی آهن، مانع از جذب آن می شود.
کمبود آهن در بانوان و آقایان
گل‌افشان گفت: کمبود آهن در بانوان بیشتر ناشی از خونریزی های ماهانه است؛ گرچه بایستی از دست دادن آهن از سیستم گوارش هم مدنظر باشد، اما کمبود آهن در آقایان ناشی از خونریزی های گوارشی است.
استاد دانشکده پیراپیزشکی شیراز گفت: نکته مهم اینکه درمان کمبود آهن در آقایان پایان راه نیست، بلکه افراد باید از نظر زخم های گوارشی و بدخیمی ها نیز مورد بررسی قرار گیرند.
گل‌افشان یادآور شد که اگر قرار است شما آزمایش خون انجام دهید، برای بالا رفتن دقت آزمایش، سه روز قبل از آزمایش از خوردن موادی نظیر ویتامین سی، کلم بروکلی، طالبی، شلغم، تربچه، هویج، موز و آلوسیاه خوداری کنید.
