ردپای فساد در کشاورزی ایران

اخیراً هم رئیس اتحادیه بارفروشان از بازگشت کیوی‌های صادراتی خبر داده و گفته که استاندارد کیوی تولیدشده ایران، از سوی هند تأیید نشده است، اما این تمام ماجرای تلخ آلودگی مواد غذایی در ایران نیست، با وجود حضور ۲۳ نفر از نمایندگان مردم در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در خانه ملت از پیش از یک سال پیش که همین چند وقت پیش ماجرای فیش حقوقی تعدادی از آن‌ها سروصدا کرد، گویا مدت‌هاست که داستان فساد به دنیای کشاورزی هم منتقل‌شده و ما ایرانی‌ها زمانی از این موضوع باخبر می‌شویم که کشور‌های مقصد از پذیرش این محصولات آلوده به سم‌های خطرناک خودداری می‌کنند.

این را با نگاهی گذرا به خبر‌های اخیر هم به‌خوبی می‌توان فهمید. آنجا که کشوری مانند ازبکستان که چندی پیش سمرقند و بخارایش جزیی از ایران بود هم به‌تازگی سه هزار و ۵۰۰ تن سیب‌زمینی وارداتی از ایران و پاکستان را به خاطر وجود آلودگی خطرناک برگشت داده و حتی ۷۷۵ تن آن را معدوم کرده است. چراکه در این سیب‌زمینی‌ها میزان بالای سموم ضد آفت یافت شده؛ این را نه‌فقط کارشناسان بین‌المللی که خود ناظران ایرانی هم تأیید کرده و در همین زمینه رئیس اتحادیه بارفروشان هشدار داده که محصولات کشاورزی تولید داخل دارای نیترات و دیگر سموم است که روی محصولات باقی مانده است.

هم‌زمان با این خبر، رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود موضع‌گیری کرده و توپ را به زمین سازمان حفظ نباتات و سازمان ترویج انداخته و گفته عدم آگاهی کشاورز از زمان استفاده از سموم و انتخاب نوع سموم مناسب باعث برگشت خوردن محصولات کشاورزی و تأیید نشدن استاندارد‌های آن شده است. داستان آلودگی محصولات کشاورزی به سموم قصه تازه‌ای نیست، سلامت محصولات کشاورزی که درواقع پایه اصلی مواد غذایی مردم را تشکیل می‌دهد از اهمیت به سزایی برخوردار است و همین حساسیت باعث شده طی ۱۰ سال اخیر، صحبت‌های متناقضی از سالم بودن یا نبودن این محصولات میان اذهان عمومی مطرح شود؛ اما حالا دیگر کار از این شک‌وتردید‌ها گذشته و بازگشت این محصولات از کشور‌های مقصد صادراتی در تأیید خطرناک بودن سبزیجات و میوه‌های تولیدشده در ایران سنگ تمام گذاشته.

نکته عجیب اینجاست که رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران نیز از این موضوع خبر دارد و در واکنش به بازگشت این محصولات گفته: «در مورد سطح استاندارد استفاده از سموم، قوانینی وجود دارد، اما اجرا نمی‌شود و محصولات کشاورزی با هر میزان آلایندگی از مزرعه برداشت می‌شود و بدون هیچ کنترلی به مصرف می‌رسد.» یک پژوهشگر و فعال در حوزه محیط‌زیست در واکنش به خبر‌های اخیر در توییتر خود نوشته: «تن‌ها فایده عودت شرم‌آور محصولات صادراتی کشاورزی ایران شاید این باشد که نشان دهد چه سمومی را سال‌هاست مصرف می‌کنیم و تا چه اندازه نهاد‌های نظارتی و بهداشتی کشور حالت مترسک دارند.» البته که واکنش‌های مشابه بسیاری در این زمینه می‌توان در سایر شبکه‌های اجتماعی دید. به قول کاربران نکته رعب‌آور این است که معمولاً آنچه صادر می‌کنیم بهترین و باکیفیت‌ترین نوع هندوانه، سیب‌زمینی، پیاز، پسته، پرتقال و سیب است، اگر وضعیت بهترین‌ها چنین است که حتی کشور‌های آسیای میانه و عمان هم پس می‌فرستند، وای به حال ایرانی‌ها که سهمی از همین بهترین‌ها هم ندارند. واکنش‌ها به این موضوع تا همین دیروز ادامه داشت.

امین می‌نویسد: «این‌همه بیماری مهلک به لطف همین کشاورزی آلوده است، همین مواد غذایی را مصرف می‌کنیم که همیشه دچار کمبود ویتامین هستیم.» البته که کمبود ویتامین کمترین نگرانی اذهان عمومی است و نگرانی از درگیر شدن با بیماری‌های سرطان‌زا بیشترین دغدغه در میان مصرف‌کنندگان است. حسین می‌نویسد: «بیش از ۲۰ سال است که در روستا‌های پایین‌دست قروه کردستان، با پساب فاضلاب شهر، مزارع، یونجه، گندم، جو، خیار و هندوانه را آبیاری می‌کنند و نکته قابل‌تأمل این است که این پس آب تصفیه نمی‌شود، هیچ نوع تصفیه‌ای.» عباس می‌گوید: «فکر می‌کردیم فقط با حذف سبوس بی‌کیفیت از نان زندگی ما سالم می‌شود، غافل از اینکه محصولات کشاورزی ما هم سمی و آلوده است.» رضا می‌گوید: «سابقه کار در گلخانه را دارم، همیشه به اطرافیان خود توصیه کرده‌ام که از مصرف محصولات گلخانه‌ای خودداری کنند.»

مریم می‌گوید: «محصولات صادراتی نباید آغشته به مواد شیمیایی باشد؛ اما در ایران این محصولات به بدترین حالت ممکن تولید می‌شوند و جالب اینکه با قیمت بالایی هم به فروش می‌رسند.» منتقدان به‌سلامت محصولات کشاورزی پربی‌‎راه نمی‌گویند، آن‌ها این بار نه از بی کیفیتی خودرو یا لوازم‌خانگی می‌گویند و نه سعی بر سیاه‌نمایی اوضاع کشور دارند که از اوضاع محصولات کشاورزی گله دارند که نه‌فقط برای کشور‌های همسایه سمی بلکه برای خودشان هم خطرناک است. بر اساس گزارش‌ها ۸۵ درصد سموم مورداستفاده در کشاورزی ایران ساخت چین است و بار‌ها از بی‌اثر بودن، کم اثر بودن یا مناسب نبودن سموم کشاورزی چینی سخن گفته‌شده است. ۱۲ مهر سال جاری گزارشی از رسانه ملی منتشر شد که در آن کشاورزان استان مازندران از بی‌اثر بودن سموم کشاورزی در مزارع خود سخن می‌گفتند. با چنین گزارش‌هایی، اما بازگشت سریالی محصولات کشاورزی همچنان ادامه دارد و ناظران بین‌المللی و حتی کارشناسان داخلی نیز سلامت محصولات کشاورزی تولید داخل را تأیید نمی‌کنند. بر اساس قانون هم تنها مرجعی که می‌تواند نسبت به سالم یا ناسالم بودن محصولات کشاورزی و باغی اظهارنظر کند سازمان حفظ نباتات کشور است که این امر به دلیل آزمایش‌هایی است که انجام داده و می‌دهد. در همین زمینه نقش اعضای کمیسیون کشاورزی هم نباید نادیده گرفته شود. هرچند با وجود وزارتخانه‌هایی مانند جهادکشاورزی، بهارستانی‌ها، سازمان حفظ نباتات و ...، به نظر می‌رسد اوضاع محصولات کشاورزی با عنوان بدون تاریخ‌مصرف، بدون تاریخ انقضا بیشتر جور درمی‌آید. درصورتی‌که پاسخ مسئولان درباره نگرانی مصرف کنندگان از کیفیت محصولات کشاورزی جمع کنید و بروید نباشد، به نظر می‌رسد باید خیلی زود در زمینه پشت پرده بازگشت محصولات کشاورزی به کشور شفاف‌سازی‌شده و راه‌کار‌های لازم برای بهبود کیفیت این محصولات از سوی کارشناسان ارائه شود.