عوامل ایجاد کم خونی فقر آهن کدامند؟
آمنه مصیبی دهکردی بیان کرد: در کودکان زیر پنج سال به ویژه در سال اول زندگی به دلیل سرعت رشد جسمی و تکامل مغزی، نیاز به آهن بسیار بالاست؛ از سوی دیگر با توجه به حجم کوچک معده شیرخوار، مقدار غذایی که در هر وعده می‌تواند صرف کند حتی اگر غذای کودک حاوی منابع غنی از آهن باشد نیاز سلول‌های در حال رشد او را تامین نمی‌کند.
وی افزود: مصرف مقدار زیاد شیر در کودکان یک تا ۲ ساله به نحوی که شیر جایگزین سایر غذا‌های حاوی آهن شود موجب بروز کم خونی در کودکان می‌شود که milk anemia نام دارد.
مصیبی دهکردی گفت: در دوران بلوغ به دلیل جهش رشد، نیاز دختران و پسران نوجوان به آهن بیشتر از دوران قبل است و در صورتی که از منابع غذایی حاوی آهن در برنامه غذایی روزانه به اندازه کافی مصرف نشود نوجوان به سرعت در معرض خطر کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن قرار می‌گیرد.
این کارشناس تغذیه ادامه داد: در دوران بلوغ، دختران علاوه بر جهش رشد و در نتیجه نیاز بیشتر به آهن به دلیل عادت ماهیانه و از دست دادن خون نسبت به کم خونی فقرآهن بسیار حساس‌تر و آسیب پذیرتر هستند.
وی بیان کرد: عادات و رفتار‌های غذایی خاص در دوران مدرسه و بلوغ، بیشتر موجب می‌شود که کودکان و دانش آموزان به جای مصرف غذا‌های خانگی از غذا‌های خیابانی مانند انواع ساندویچ‌ها، سوسیس، کالباس، پیتزا و تنقلات غذایی کم ارزش مانند چیپس، نوشابه، شکلات و پفک استفاده کنند و به این دلیل در معرض خطر کمبود آهن قرار می‌گیرند، زیرا بیشتر این غذا‌ها از نظر آهن فقیر هستند.
مصیبی دهکردی توضیح داد: تغییرات خلق و خو در دوران بلوغ ممکن است موجب کم اشتهایی شود و به دلیل مصرف ناکافی غذا، دریافت آهن و سایر مواد مغذی محدود می‌شود و همچنین افزایش نیاز در دوران بارداری و تامین نشدن آهن کافی منجر به بروز کمبود آهن و کم خونی در زنان باردار خواهد شد.
این کارشناس تغذیه افزود: مهمترین و شایع‌ترین علل بروز کمبود آهن مصرف کم انواع گوشت به ویژه قرمز به عنوان منبع غنی آهن قابل جذب است و همچنین مصرف چای همراه با غذا و یا بلافاصه پس از غذا است، چون تانن موجود در چای جذب آهن از منابع گیاهی را به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد.
وی گفت: مصرف ناکافی مواد غذایی حاوی ویتامین C نیز احتمال بروز کمبود آهن را افزایش می‌دهد این ویتامین که به طور طبیعی در میوه‌ها و سبزی‌های تازه و خام وجود دارد موجب افزایش جذب آهن غذا می‌شود.
مصیبی دهکردی ادامه داد: کمبود دریافت این ویتامین موجب کاهش جذب آهن غذا و در نتیجه کمبود آهن می‌شود؛ به عنوان مثال یک عدد پرتقال یا لیمو و یا ۱۰۰ گرم کلم خام، جذب آهن را ۲ برابر می‌کند.
این کارشناس تغذیه اضافه کرد: مصرف نان‌هایی که در تهیه آن‌ها از جوش شیرین استفاده می‌شود یکی دیگر از عوامل موثر در بروز کمبود آهن است؛ جوش شیرین موجب باقی ماندن اسید فیتیک در نان می‌شود که کاهش دهنده جذب آهن است.
روش‌های پیشگیری و کنترل کم خونی فقرآهن
وی در خصوص روش‌های پیشگیری و کنترل کم خونی به طرح آهن یاری اشاره کرد و گفت: این برنامه معمولا برای گروه‌های آسیب پذیر و در معرض خطر کم خونی فقرآهن مانند زنان باردار، کودکان زیر پنج سال، کودکان سنین مدرسه و دختران نوجوان انجام می‌شود؛ به تمام کودکان از پایان ماه ششم و یا همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا ۲۴ ماهگی باید روزانه ۱۵ قطره سولفات فرو ویا یک قاشق ۱.۵ سی سی شربت آهن داده شود.
مصیبی دهکردی توضیح داد: برای نوجوانان دختر و پسر در سنین ۱۴-۲۰ سال و زنان سنین باروری دُز هفتگی ۶۰ میلی گرم آهن المنتال (آهن قابل جذب) یک بار درهفته به مدت چهار ماه در سال توصیه می‌شود.
این کارشناس تغذیه آموزش تغذیه و ایجاد تنوع غذایی را از دیگر روش بیان کرد و افزود: در برنامه غذایی روزانه از مواد غذایی حاوی آهن مانند انواع گوشت‌ها (گوشت قرمز، مرغ و ماهی)، جگر، حبوبات مانند عدس و لوبیا و سبزه‌های سبز تیره مانند گشنیز و جعفری بیشتر مورد استفاده قرار گیرد و همراه با غذا، سبزه‌های تازه و سالاد حاوی ویتامین C که جذب آهن را افزایش می‌دهند مصرف شود.
وی ادامه داد: در میان وعده‌ها به جای استفاده از تنقلات غذایی کم ارزش از انواع میوه‌ها به ویژه نارنگی و پرتقال و خشکبار و انواع مغز‌ها مانند گردو بادام فندق و پسته به عنوان منابع غذایی آهن مصرف شده و از نوشیدن چای، قهوه و دم کرده‌های گیاهی یک ساعت قبل و یک تا دو ساعت پس از صرف غذا خودداری شود.
مصیبی دهکردی بیان کرد: برای کاهش عوارض جانبی ناشی از مصرف قرص آهن توصیه می‌شود که قرص آهن را شب پیش از خواب و یا پس از غذا میل شود.
این کارشناس تغذیه گفت: ابتلا به بیماری‌های عفونی موجب کاهش اشتها شده و در نتیجه دریافت مواد مغذی از جمله آهن کاهش می‌یابد و از سوی دیگر این نوع بیماری‌ها در جذب و استفاده بدن از مواد مغذی اختلال ایجاد می‌کند و درمان به موقع و مناسب می‌تواند دوره عفونت و شدت آن را کاهش دهد.
وی تاکید کرد: غنی سازی مواد غذایی با آهن یکی از روش‌های موثر برای کاهش کمبود آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن در جامعه است.
