پیری جمعیت؛ بلایی که دیر یا زود گریبانگیر کشور می‌شود
نیروی جوان در هر کشور یک سرمایه محسوب می‌شود، زیرا باوجود نیروی جوان در یک کشور امکان رشد، شکوفایی و نوآوری فراهم می‌شود، نیروی جوان در حرکت چرخ‌های اقتصاد بسیار موثر بوده و یکی از مولفه‌های مهم در تامین امنیت یک کشور نیز به شمار می‌رود، بنابراین حضور جوانان در یک جامعه بسیار مهم و حیاتی است.
از طرفی سالمندان به مراقبت‌های بسیاری نیازمند هستند و این مراقبت‌ها نیز عموما هزینه‌هایی را به کشور تحمیل می‌کند، یکی دیگر از مسائل مهم پیرامون سالمندان پرداخت حقوق بازنشستگی است، زمانیکه جمعیت یک کشور به سمت سالمندی حرکت کند و عمده نیروی آن کشور از تولیدکننده به مصرف‌کننده تبدیل شود، مشکلات اقتصادی گوناگونی برای کشور ایجاد می‌شود و به دلیل نبود نیروی جوان مورد نیاز انجام فعالیت‌های اقتصادی و کسب درآمد نیز بسیار سخت خواهد شد.
پیری جمعیت امری طبیعی است و در هر کشوری رخ می‌دهد، به‌همین دلیل در بسیاری از کشورها سیاست‌های گوناگون برای جلوگیری از این موضوع اتخاذ شده و تمرکز بسیاری بر موضوع فرزندآوری و برقراری توازن در جمعیت صورت گرفته است، در ایران نیز طی سالیان گذشته هشدارهای بسیاری مبنی بر حرکت جمعیت به سمت سالمندی بیان شده و به همین دلیل نیاز به فرزندآوری و تلاش برای داشتن جامعه جوان به شدت احساس می‌شود.
البته یکی از موضوعات بسیار مهم در خصوص فرزندآوری در میان خانواده‌های امروزی مسائل اقتصادی است، زیرا داشتن فرزند نیازمند هزینه‌هایی است که شاید تامین آن برای تمامی زوجین کار آسانی نباشد، متاسفانه امروزه بسیاری از زوج‌های جوان حتی توان پرداخت اجاره یک منزل مسکونی را ندارند و خرید خانه برای آن‌ها به امری بسیار سخت و محال تبدیل شده است، البته مشکلات آن‌ها تنها به این مورد ختم نمی‌شود، زیرا باوجود افزایش روز افزون قیمت انواع کالاها حتی خرید مواد خوراکی مورد نیاز و لباس نیز برای افراد با درآمد پایین بسیار دشوار شده و این موضوع بیانگر این است که تشویق زوجین به فرزندآوری و در نتیجه برقراری توازن در جمعیت و جلوگیری از پیری آن به برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری صحیح در حوزه اقتصاد نیازمند است.
نیازهای اساسی یک کودک قابل چشم‌پوشی نیست
محمد احمدی_ یکی از افرادی که در یکی از شرکت‌های تولیدی در شهرکرد مشغول به کار است و حدود سه سال از زندگی مشترک او می‌گذرد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: متاسفانه امروزه تامین هزینه‌های مربوط به زندگی بسیار دشوار است و بنده با وجود اینکه فرزندی ندارم، مشکلات بسیاری در تامین مخارج زندگی دارم، زیرا در بسیاری از موارد با پرداخت اجاره منزل، اقساط تسهیلات گوناگون و خرید مواد خوراکی ضروری در همان روزهای ابتدایی ماه حقوق تمام می‌شود و به همین دلیل تا به حال به داشتن فرزند به صورت جدی فکر نکرده‌ام.
وی افزود: البته که داشتن فرزند برای هر انسانی بسیار شیرین است، اما امروزه نمی‌توان از نیازهای اساسی یک کودک چشم‌پوشی کرد، از آغاز بارداری به دلیل انواع چکاپ پزشکی مورد نیاز برای زنان باردار، هزینه‌های مربوط به داشتن فرزند آغاز می‌شود و تمامی این موارد نیز برای سلامت کودک و مادر ضروری است و نمی‌توان به دلیل مشکل مالی از آن چشم‌پوشی کرد.
احمدی ادامه داد: تامین هزینه‌های مربوط به زایمان و بیمارستان و پس از آن خرید شیرخشک و پوشک و... بسیار سخت است و همین موضوعات باعث می‌شود که جوانان از داشتن فرزند واهمه داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: برخی افراد با وجود اینکه از وضعیت مالی مطلوبی برخوردار هستند، تمایل به داشتن فرزند ندارند، اما بسیاری از زوجین تنها به دلیل مشکلات اقتصادی اقدام به فرزندآوری نمی‌کنند، بنابراین اگر این افراد از لحاظ مالی دارای دغدغه‌های کمتری باشند، برای داشتن فرزند اقدام خواهند کرد، برای مثال استرس افزایش اجاره‌بها منزل و مجبور به نقل‌مکان، افزایش هر روزه قیمت کالاهای ضروری، نداشتن امنیت شغلی بسیاری از افراد و... از مهم‌ترین موانع موجود بر راه زوجین بوده که برطرف شدن آن‌ها نیازمند تدابیری جدی است.
بالا بودن هزینه‌های نگهداری از کودک مانعی برای فرزندآوری
سحر اسدی_مادری که حدود پنج ماه از تولد فرزند او می‌گذرد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: داشتن فرزند و تجربه حس مادر شدن بسیار خوشایند است، اما برخی افراد باتوجه به وضعیت اقتصادی موجود از فرزندآوری اجتناب می‌کنند، البته بنده باتوجه به اینکه به‌خوبی از میزان هزینه‌های مربوط به داشتن فرزند آگاهی دارم در برخی موارد به این افراد حق می‌دهم.
وی افزود: از هزینه‌های سرسام آور دوران بارداری، زایمان و بیمارستان که بگذریم، تامین هزینه‌های یک کودک بسیار دشوار است، برای مثال شیرخشک و پوشک دو اقلامی است که برای یک کودک بسیار ضروری هستند و نمی‌توان در خرید آن کوتاهی و یا صرفه‌جویی کرد، اما متاسفانه همین اقلام قیمت بسیار بالایی دارند و روز بهروز نیز قیمت آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
اسدی ادامه داد: کودکان رشد روزانه دارند و بنابراین نمی‌توان از یک لباس برای مدت طولانی برای آن‌ها استفاده کرد، عموما لباس کودکان نیز قیمت بالایی دارد و خرید آن‌ها برای والدین کار آسانی نیست، در صورتیکه تنها مدت کوتاهی نیز قابل استفاده هستند، البته تمامی این موارد مربوط به زمان کودکی است و طبیعی است با رشد کودک هزینه‌های او نیز افزایش پیدا می‌کند و باتوجه به تورم موجود تامین این هزینه‌ها دشوار خواهد شد.
وی عنوان کرد: من و همسرم هر دو شاغل هستیم، اما با این وجود در کنار هزینه‌های فرزندمان برای پرداخت اجاره منزل و سایر موارد گاهی با مشکل رو به‌رو می‌شویم و به همین دلیل فکر می‌کنم برای خانواده‌هایی که تنها یک نفر و مرد خانواده شاغل بوده، داشتن فرزند و پرداخت هزینه‌های مربوط به آن بسیار دشوار است.
کیفیت جمعیت اهمیت بالاتری نسبت به کمیت آن دارد
شهرام مقدس_ جامعه‌شناس در خصوص اهمیت جوانی جمعیت، اظهار کرد: موضوع فرزندآوری پیرو بحث ازدواج است، بنابراین باید بررسی کرد به چه علت شاهد کاهش آمار ازدواج هستیم و این دلایل می‌تواند در موضوع فرزندآوری نیز تاثیر داشته باشند.
وی افزود: درحال حاضر در فضایی قرار داریم که باتوجه به تحولات اقتصادی و اجتماعی نگرانی‌هایی برای تامین آینده در دوره‌های مختلف مطرح می‌شود، در چنین حالتی انسان‌ها به دلیل نبود اطمینان از آینده قادر به انجام یک برنامه‌ریزی صحیح نیستند و نمی‌توانند برای آینده تصمیمات جدی اتخاذ کنند، موضوعات ازدواج و فرزندآوری از استراتژیک‌ترین و بلندمدت‌ترین برنامه‌ریزی‌هایی است که هر انسانی برای آینده خود دارد و موضوعی نیست که بتوان به صورت مقطعی به آن نگاه کرد، زیرا دارای تبعات دائمی و پایدار بوده، بنابراین باید با اطمینان بالایی این تصمیمات اتخاذ شوند.
مقدس با بیان اینکه انسان زمانی یک مسئولیت را برعهده می‌گیرد که برای او منافع و مزایایی داشته باشد، ادامه داد: اگر افراد در فضایی که مجبور هستند، مسئولیت‌پذیر باشند دچار تنش‌های متعدد شوند، احتمال دارد که در مراحلی به‌دلیل تمام شدن توان فرد به سمت راحت‌طلبی و فرار از مسئولیت حرکت کنند، در سیستم‌های سنتی داشتن فرزند یک امتیاز بود، زیرا به‌عنوان یک سرمایه اجتماعی تلقی می‌شد، اما در سیستم جدید و کنونی این کارکردها دچار تغییر شده و در حقیقت فرزندان در زمان گذشته به نوعی کمک‌رسان خانواده بودند، اما امروزه فرزندان تا سن بالایی وابستگی به خانواده را داشته و استقلال یافتن برای آن‌ها مشکل شده، بنابراین برخی عوامل کلان، عوامل خُرد را تحت تاثیر خود قرار داده و منجر به کاهش میزان زاد و ولد شده است.
این جامعه‌شناس عنوان کرد: کیفیت جمعیت از اهمیت بالایی برخوردار بوده و حتی کیفیت جمعیت از کمیت آن مهم‌تر است، زیرا در دنیای امروز بسیاری از کارها به سمت مکانیزه شدن و حذف نیروی کار پیش می‌رود و تمامی این موارد بیان‌کننده این موضوع است که داشتن جمعیت با عده بالا ضرورتی ندارد، بنابراین در این مرحله لازم است افرادی که می‌توانند کیفیت جمعیت را تضمین کنند، مشارکت داشته باشند.
مقدس اضافه کرد: زمانیکه برای فرزندآوری برخی امتیازات درنظر گرفته می‌شود، افرادی که از لحاظ آگاهی و در نتیجه فرزندپروری ضعیف هستند به این کار تشویق می‌شوند و در نتیجه گروه‌هایی از انسان‌ها در آینده وارد جمعیت می‌شوند که کیفیت جمعیت را تغییر داده و این کیفیت را کاهش می‌دهند، زیرا این افراد در خانواده‌های با سطح آگاهی پایین پرورش پیدا کرده و درنتیجه دارای تخصص و مهارت‌های لازم نشده‌اند، در حالیکه جامعه به شدت به افراد متخصص و با مهارت بالا نیازمند است.
وی تصریح کرد: زمانیکه امکانات و منابع کافی در جامعه وجود داشته باشد، خود افراد جامعه قادر به تصمیم‌گیری صحیح در خصوص فرزندآوری هستند، اما زمانیکه امکانات و منابع موجود نباشد، اضطرار برای افزایش جمعیت به تعویق می‌افتد و فرزندآوری جایگاهی در ذهن و تصمیمات افراد نخواهد داشت، بنابراین منابع و امکانات با تصمیم‌گیری درخصوص فرزندآوری رابطه مستقیم و تنگاتنگ دارد.
این جامعه‌شناس بیان کرد: در دهه ۶۰ فرزندآوری رشد بالایی داشت و این موضوع نیز منجر به بروز برخی مشکلات در جامعه شد، برای مثال در زمان مناسب برای متولدین این دهه کار ایجاد نشد و همچنین مشکلاتی در خصوص تامین مسکن و ازدواج این افراد به وجود آمد.
مقدس افزود: جمعیت در حقیقت دارای مکانیزم‌های درونی است و این یعنی هرچقدر درخصوص فرزندآوری تبلیغات انجام شود، احتمال دارد نتیجه مورد انتظار به دست نیاید و این موضوع به دلیل همین مکانیزم‌های درونی جمعیت بوده و بهترین کار این است که فرصت‌های زندگی و امنیت نسبت به آینده برای افراد تضمین شود، سپس جامعه را به یک جامعه رو به توسعه با چشم‌انداز بلندمدت تبدیل کرد، همچنین لازم است روی خانواده موفق و کارکردهای آن متمرکز شده و یک الگو مناسب برای افراد و جامعه ایجاد کنیم، در نتیجه افراد جذب چنین خانواده‌هایی شده و متقاضی داشتن آن می‌شوند و این بهترین تبلیغ است.
