شوک مسکو به تهران؛ روسیه پس از نفت، بازار صادراتی فولاد ایران را هم تصاحب کرد

روسیه پس از نفت، بازار فولاد را هم از چنگ ایران درآورد. با تهاجم روسیه به اوکراین، آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای علیه این کشور فعال کرد و حالا آنها وارد بازار نیمه‌جان ایران شده‌اند که سال‌هاست فشار تحریم بر شانه‌هایش سنگینی می‌کند.‌رضا شهرستانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، می‌گوید که روسیه تخفیف‌های ۱۵ تا ۲۰ درصدی برای فولاد خود در نظر گرفته و با توجه به وضع عوارض سنگین صادرات فولاد ایران، قیمت فولاد صادراتی این کشور نسبت به ایران ارزان‌تر شده است و به‌همین‌دلیل چین، افغانستان، تایلند و کره جنوبی که مشتریان بزرگ فولاد ایران بودند، این بار فولاد مورد نیاز خود را به روسیه سفارش داده‌اند. او تأکید می‌کند که با این اتفاق درآمد ارزی شش میلیارد‌دلاری ایران به خطر افتاده است.

‌توقف صادرات فولاد

جنگ روسیه و اوکراین برخلاف ادعای برخی رسانه‌های داخلی نه‌تنها فرصتی برای اقتصاد ایران ایجاد نکرد بلکه حالا بازارهای نیمه‌جان و تحریم‌زده کشور را یکی‌یکی به خطر انداخته است.

چندی پیش فعالان صنعت نفت از تخفیف ۳۰‌دلاری نفت روسیه و اختلاف ۱۰درصدی آن با قیمت نفت ایران خبر دادند و گفتند که تزارها مشتریان بزرگ نفت ایران مانند چین و هند را به سوی بازار خود کشانده‌اند. حالا خبر می‌رسد که بازار یکی دیگر از کالاهای عمده صادراتی ایران به دست روس‌ها افتاده است.

روسیه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فولاد جهان است و ذخایر عظیمی از سنگ آهن را در اختیار دارد. با این حال با آغاز تحریم‌ این کشور صادرات روس‌ها کاهش یافت. این اتفاق در حالی رخ داده که روسیه هزینه سنگین جنگ را به بودجه کشور تحمیل کرده است و همین مسئله تزارها را به فکر قیمت‌شکنی و تخفیف‌های جذاب محصولات صادراتی‌شان انداخته است.

آن‌قدر که معدود بازارهای ایران را به سمت خود جلب کند. هم‌زمان با این اتفاق، دولت ایران به بهانه ثبات بازار داخلی عوارض بالایی برای صادرات فولاد وضع کرده است.

رضا محتشمی‌پور، معاون امور معادن و فراوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره وضع عوارض بالای صادراتی برای فولاد ۳۱ فروردین امسال به صداوسیما توضیح داد که وضع عوارض ۱۷ تا ۲۲ درصدی برای تنظیم بازار داخلی بوده است؛ اما صادرکنندگان فولاد زیر بار این توضیح نمی‌روند و می‌گویند که سالانه بیشتر از ۳۰ میلیون تن فولاد در ایران تولید می‌شود و مصرف داخلی فقط حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن است؛ بنابراین نگرانی برای بازار داخلی هیچ توجیهی ندارد و دولت با این کار دغدغه بازار داخلی را نداشته و به دنبال افزایش درآمدهای مالیاتی خود بوده است.‌نتیجه اینکه قیمت صادراتی فولاد ایران افزایش داشته و در مقابل روسیه برای فولاد خود تخفیف‌های بیشتری در نظر گرفته است.‌احمد دنیانور، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد، در این زمینه به «شرق» توضیح می‌دهد: صنعت فولاد ایران در سا‌ل‌های اخیر با سختی فراوان بازارهایی را در اقصانقاط دنیا به دست آورده بود و سالانه بین 9 تا 11 میلیون تن فولاد را صادر می‌کرد. به طوری که در سال 1400 صادرات فولاد شش میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کرد؛ اما حالا روسیه بازارهای ایران را یکی‌یکی تصاحب کرده و اقدام اخیر دولت برای افزایش عوارض صادرات فولاد هم به این مشکل دامن زده و تقریبا صادرات فولاد متوقف شده است.‌او با تأکید بر اینکه بازپس‌گیری این بازارها بسیار دشوار است، ادامه می‌دهد: در‌حال‌حاضر صنعت فولاد ایران شرایط وحشتناکی را سپری می‌کند و برنامه‌های صادراتی فعالان این صنعت به هم ریخته است. دنیانور همچنین توضیح می‌دهد: صادرات به بازاریابی، بازارسازی، جلب اعتماد مشتریان و ثبات قانون در کشور صادرکننده، ایفای تعهدات صادرکنندگان و... نیاز دارد. وقتی یک‌دفعه قانون نابجایی وضع می‌شود و تمام مکانیسم بازار را به هم می‌ریزد، دو اتفاق می‌افتد، اول اینکه خریدارانی که نمی‌توانند معطل بمانند فورا به سمت فروشندگان دیگر می‌روند، دوم اینکه جلب اعتماد مجدد آنان کار بسیار دشواری خواهد شد؛ چون خریداران می‌گویند وضعیت کشور شما معلوم نیست و ممکن است شما نتوانید به تعهدات‌تان عمل کنید.

شرکت‌های فولادی در حال کاهش تولید

رضا شهرستانی، دیگر عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، نیز تصاحب بازار فولاد ایران از سوی روسیه را تأیید می‌کند و به «شرق» می‌گوید: صادرات دو‌ماهه فولاد تقریبا به صفر رسیده و بسیاری از شرکت‌ها تولید خود را کاهش داده‌اند.

بنا بر گفته او روسیه در‌حال‌حاضر بازارهای چین، افغانستان و کشورهای خاور دور از‌جمله تایلند و کره جنوبی را از ایران گرفته است.‌عضو انجمن فولاد توضیح می‌دهد که در‌حال‌حاضر روسیه قیمت فروش فولاد خود را بسیار پایین آورده تا معامله‌کننده حاضر شود ریسک خرید را بپذیرد. این در حالی است که ایران در دوران تحریم هم قیمت‌های فولاد خود را به ۱۵ درصد کمتر از CIS رسانده بود؛ اما روسیه تخفیف‌های خود را به ۲۰ درصد رسانده است. این در حالی است که افزایش عوارض صادراتی، بهای فولاد ایران را گران‌تر از فولاد روسیه کرده است.شهرستانی می‌گوید: بر‌اساس مقررات تولیدکنندگان فولاد محصول خود را در بورس عرضه می‌کنند و اگر محصول در بورس تقاضا نداشت، صادر می‌شود؛ اما ناگهان عوارض نجومی برای صادرات فولاد وضع می‌شود و در‌حالی‌که بسیاری از کالاها از‌جمله فولاد در بورس خریداری نشده بود، تصمیم به صادرات آن گرفته می‌شود؛ اما وضع عوارض سنگین صادراتی و قیمت‌شکنی روسیه سبب شده است که صادرات فولاد به حدود صفر برسد و این اتفاق هم در صنعت فولاد و هم در صنایعی مثل مس، آلومینیوم، روی، سرب یا پتروشیمی تکرار شده است.

او ادامه می‌دهد: فقط در بخش فولاد جلوی صادرات نزدیک به دو میلیون تن گرفته شد و اگر بخواهیم زیان سایر صنایع را به حساب آوریم، با نرخ روز بازار جهان بیشتر از پنج میلیارد دلار فرصت درآمد ارزی تا امروز از دست رفته است. ضمن اینکه بسیاری از شرکت‌ها هم به دلیل اینکه دیگر تولید برای‌شان توجیه ندارد، تولیدشان را کاهش داده‌اند.

این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که با نزدیک‌شدن به ماه‌های گرم سال و چالش تولید انرژی در ایران، تولیدکنندگان فولاد احتمالا باید منتظر جیره‌بندی برق باشند.

تازه‌ترین گزارش وزارت نیرو نشان می‌دهد که در فروردین‌ امسال برای اولین بار واردات برق ایران از صادرات برق آن پیشی گرفته است.‌آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که در فروردین سال ۱۴۰۱ واردات برق ایران با افزایشی ۷۲‌درصدی نسبت به فروردین سال گذشته به ۳۴۱ میلیون کیلووات ساعت رسیده است.

صادرات برق نیز در ماه گذشته با افتی ۵۴‌درصدی به ۲۳۹ میلیون کیلووات ساعت سقوط کرده است.

به‌این‌ترتیب، ایران برای اولین بار به واردکننده خالص برق تبدیل شده است و با افزایش مصرف برق در ماه‌های گرم سال صنایع ایران از‌جمله صنعت فولاد باید منتظر قطع برق و کاهش تولید باشند.