واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته کرونا در ایران/ شواهد جدید از دستور به تمدید انقضای پاستوکووک
۵ روز بعد ازآنکه «اعتماد» تصاویر و توضیحاتی از برخی شهروندان درباره تزریق واکسن استرازنکای تاریخ مصرف گذشته در مشهد و تهران دریافت کرد، دیروز هم، نامه‌ای رسید که حکایت از مکاتبه مسوولان وزارت بهداشت برای تمدید یک‌ساله تاریخ اعتبار واکسن پاستوکووک داشت. به استناد این نامه، ۱۷ خرداد امسال، محمد مهدی گویا؛ رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، خطاب به معاونان بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی، درخواست مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو برای افزایش یک ساله تاریخ انقضای واکسن پاستوکووک را ضمیمه کرده و خواستار اقدامات لازم شده و رونوشت این نامه را هم برای دبیرخانه معاونت بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی ارسال کرده است.
تاریخ انقضای آسترازنکا را دستکاری کردند
هفته گذشته، شهروندانی از مشهد و تهران گفتند که در مراجعه به پایگاه‌های واکسیناسیون، واکسن‌های آسترازنکایی به ایشان تزریق شده که دو تاریخ انقضا داشته؛ تاریخ انقضای اصلی که توسط کارخانه تولیدکننده روی ویال واکسن درج شده و موید این بوده که مهلت مصرف این ویال، تا پایان ماه ۶ سال جاری میلادی (ژوئن) است. تاریخ انقضای دوم، یک برچسب وطنی بوده که نشان می‌داد مهلت تزریق این ویال تا روز ۱۷ جولای (۲۶ تیر) سال جاری میلادی است. مسوولان پایگاه‌های واکسیناسیون، به شهروندان گفته‌اند که برچسب دوم با دستور وزارت بهداشت روی ویال واکسن چسبانده شده است. دراولین واکنش، سیدمحسن زهرایی، رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در یک جواب غیررسمی به خبرنگار ایسنا گفته بود: «این واکسن‌ها، قانونا باید جمع‌آوری می‌شد.»
پاسخ‌های بعدی از سایر مسوولان وزارت بهداشت، حکایت دیگری داشت. طی روز‌های گذشته، مسوولان وزارت بهداشت، بدون آنکه بابت علت تزریق واکسن آسترازنکایی که طبق اعلام کارخانه تولیدکننده تا پایان ژوئن اعتبار داشته، اما توسط وزارت بهداشت ایران، تا ۱۷ جولای تمدید اعتبار شده، جواب روشنی بدهند، کل صورت مساله را با این جواب‌هایی که می‌خوانید پاک کردند: مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو: «تاریخ انقضای واکسن داخلی و وارداتی از سوی سازمان غذا و دارو بر اساس مستندات تولیدکننده، تعیین و روی لیبل به همراه کد UID در سامانه مرکزی تیتک ثبت می‌شود، حتی اگر یک روز از مجوز سازمان غذا و دارو بگذرد، امکان ثبت در سیستم الکترونیک وجود نخواهد داشت و پیام خطای تاریخ منقضی بودن فرآورده صادر می‌شود. دارو و واکسن فرآورده‌هایی هستند که نسبت به تاریخ انقضای‌شان باید کاملا دقت و حساسیت داشت؛ اگر تاریخ دارو و واکسن منقضی شود به هیچ وجه نباید استفاده شود و بحث بی‌ضرر یا بی‌خطر بودن آن بی‌معنی است. واکسن‌های موجود و مورد استفاده در کشور، تاریخ انقضای معلوم و تایید شده سازمان غذا و دارو را دارند و بعد از انجام آزمایش‌های دقیق و مجوز مصرف، در کشور قابل استفاده است؛ بنابراین تاریخ مصرف واکسن‌های کووید-۱۹ پس از بررسی مستندات تولیدکننده و آزمایش‌های دقیق، توسط سازمان غذا و دارو تعیین می‌شود.»
رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت: «هیچ مرکز واکسیناسیونی واکسن کرونای تاریخ مصرف گذشته تزریق نمی‌کند و سامانه الکترونیکی واکسیناسیون هم اصلا اجازه ثبت واکسن تاریخ مصرف گذشته را نمی‌دهد. در ایران اصلا امکان ثبت واکسن تاریخ مصرف گذشته وجود ندارد. اگر مردم در جایی با تزریق واکسن تاریخ مصرف گذشته مواجه شدند، حتما درباره آن از مرکز سوال کنند، روی واکسن‌ها را بخوانند و از افراد تزریق‌کننده درباره آن سوال کنند. از نظر وزارت بهداشت واکسن تاریخ مصرف گذشته نباید تزریق شود و تزریق هم نمی‌شود. همه واکسن‌ها مانند دارو‌ها دارای تاریخ تولید و انقضا هستند و اگر واکسنی در زمانی که تاریخ انقضا دارد استفاده نشود و منقضی شود، امحا خواهد شد.»
رییس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو: «آخرین واکسن‌های آسترازنکا تا ۱۷ جولای تاریخ مصرف دارند.»
علاوه بر اینکه‌علت دستکاری تاریخ انقضای واکسن وارداتی که به تشخیص کارخانه تولیدکننده، تا پایان ژوئن تعیین شده بوده اما بنا به صلاحدید مسوولان وزارت بهداشت تغییر کرده و به مدت ۱۷ روز افزایش یافته، همچنان در هاله‌ای از ابهام است، حالا نامه‌نگاری مسوولان سازمان غذا و دارو و متعاقب آن، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت برای تمدید یک ساله اعتبار واکسن ایرانی، بر پیچیدگی کل داستان افزوده است.
طبق اعلام مسوولان انیستیتو پاستور ایران، آخرین محموله واکسن‌های پاستوکووک، سال گذشته تولید شد و تاریخ مصرف آن طبق برچسب ممهور روی ویال واکسن، ۶ ماهه و تا آوریل ۲۰۲۲ (۱۱ اردیبهشت سال جاری) بوده است. علیرضا بیگلری - رییس برکنار شده انیستیتو پاستور که مسوولیت پاسخگویی درباره واکسن پاستوکووک را هم داشت - در آخرین گفت‌وگوی رسانه‌ای خود اعلام کرد که زمستان سال گذشته، کل تعهد واکسن این موسسه شامل ۱۵ میلیون دوز واکسن پاستوکووک در قالب دو محموله ۷ و ۸ میلیون دوز، به وزارت بهداشت تحویل داده شده است. از اردیبهشت امسال و پس از انتصاب رییس جدید انیستیتو پاستور هم هیچ خبری درباره تولید جدید این برند واکسن منتشر نشده، بنابراین موجودی این برند همان ۱۵ میلیون دوز اعلام شده است که تاریخ اعتبار ان هم ۶ ماه بوده است.
اگر طبق گفته رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، واکسن‌ها مانند دارو‌ها دارای تاریخ تولید و انقضا هستند و اگر واکسنی در زمانی که تاریخ انقضا دارد استفاده نشود و منقضی شود، باید امحا شود، مسوولان سازمان غذا و دارو حالا باید پاسخ بدهند که تاریخ انقضای کدام دارو را می‌توان دستکاری کرد و تغییر داد و یک سال پس از پایان مهلت مصرف، تمدید کرد؟ طبق اعلام مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو، واکسن‌های موجود و مورد استفاده در کشور، تاریخ انقضای معلوم و تایید شده سازمان غذا و دارو دارند. چگونه ممکن است که تاریخ انقضای یک واکسن ایرانی، در ابتدا تا ۱۱ اردیبهشت تعیین شده ولی حالا مجوز می‌گیرد که تا یک‌سال دیگر هم تمدید شود؟
طبق اعلام مسوولان انستیتوپاستور، واکسن پاستوکووک، زمستان سال گذشته، پس از طی شدن تمام مراحل کارآزمایی بالینی و قرار گرفتن در مسیر تولید انبوه، این قابلیت را نشان داد که حتی به عنوان دوز یادآور هم استفاده شود. بنابراین، تاریخ انقضای واکسنی با این قابلیت، طبق منطق عمومی، همان تاریخی است که کارخانه تولیدکننده، در زمان بسته‌بندی و تحویل به وزارت بهداشت، روی ویال‌ها درج می‌کند. آیا درخواست مدیران سازمان غذا و دارو برای تمدید یک‌ساله اعتبار مصرف این واکسن ایرانی را باید به این حساب گذاشت که عوامل تولید، آگاهی کافی درباره میزان پایداری و اثربخشی محصول خود نداشته‌اند و حالا مسوولان سازمان غذا و دارو متوجه شده‌اند که تاریخ ممهور روی ویال واکسن، تا یک‌سال دیگر هم می‌تواند کش بیاید تا پاستوکووک، اولین واکسن کرونای جهان باشد که انقضای بیش از ۱۸ ماه دارد؟
عجب مملکت ... مگه میشه مگه داریم 
