پرآب‌ترین شهرهای ایران، بی‌آب شدند
بی‌آبی، یکی از مصائب جدید مردم ایران است. در چند روز گذشته و پس از سیل‌های اخیر، دوباره بی آبی و کم آبی برخی از شهر‌ها به سرخط خبر‌ها بازگشته است. شاید کار از بحران هم گذشته باشد و به جای پر‌کردن دبه‌ها باید به فکر راه‌هایی برای مهاجرت و اسکان مردم در استان‌های دیگر برای نجات از بی‌آبی بود، زیرا در این سال‌ها مساله بحران بی‌آبی مختص شهرهای کویری و خشک نیست و حالا گریبان مردم در مناطق پرآب و با رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی فراوان را هم گرفته است؛ این‌طور که پیش می‌رود، احتمالا بسیاری از شهر‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور خالی از سکنه خواهند شد.
در این میان، مسئولان از خشکسالی می‌گویند و سد‌هایی که ذخیره‌ای برای تامین آب شرب ندارند، اما تقلیل دادن موضوع به خشکسالی شاید مثل همیشه پاک کردن صورت‌مساله باشد، زیرا همین دو سال پیش مردم شهر خرم‌آباد نیز که یکی از مناطق با بیشترین سفره‌های آب زیرزمینی و رودخانه‌های پرآب است، در تابستان روزانه به‌طور میانگین ۱۵ تا ۱۶ ساعت با قطعی آب رو‌به‌رو بودند، آن هم در سالی که به اندازه امسال گرم و خشک نبود؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد اگر چه گرما و کم‌بارشی یکی از دلایل بی‌آبی است، اما وقتی پای استان‌های پرآب به میان می‌آید، سوءمدیریت نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کند؛ سدسازی‌ها، پروژه‌های انتقال آب، سیستم‌های آبیاری ناکارآمد کشاورزی و تبدیل کردن باغ‌ها به زمین‌های کشاورزی و مسکونی، حالا نفس آب، خاک و هوا را به‌گونه‌ای به شماره انداخته که مردم در پرآب‌ترین استان ایران یعنی چهارمحال و بختیاری که ۱۱ درصد آب کشور را تامین می‌کند، تشنه‌لب مانده‌اند. حالا دیگر بی‌آبی، هوای آلوده به دلیل خیزش ریزگرد‌ها و فرونشست خاک، تنها بخشی از مشکلات محیط‌زیستی است که بحران آب به وجود آورده و شاید برای رفع آن‌ها دیر شده باشد.
اما مساله کم‌آبی که امسال بیش از سال‌های گذشته خودنمایی می‌کند، از ۱۶ سال پیش نمایندگان مجلس را بر آن داشت تا قانون تشکیل ستادی با عنوان ستاد مقابله با خشکسالی را تصویب کنند، اما تا سال ۱۳۹۳ که زمزمه‌های بحران آب بیشتر شد، خبری از تشکیل این ستاد نبود و البته از آذر آن سال هم تاکنون هیچ خبری از فعالیت‌های این ستاد در دست نیست. در این میان ستاد مقابله با خشکسالی که جز نام هیچ نیست، شاید اگر فعالیت می‌کرد، یکی از مهم‌ترین کار‌های اعضای آن باید مقابله با پروژه‌های انتقال آب می‌بود؛ پروژه انتقال آب از سرشاخه‌های کارون که یکی از اصلی‌ترین عوامل در بی‌آبی استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری و همچنین خشک شدن رودخانه کارون است.
این در حالی است که نمایندگان خوزستان و چهارمحال و بختیاری در ادوار مختلف بار‌ها به این موضوع انتقاد کرده‌اند و پارسال هم مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با اشاره به پیشروی فرونشست زمین در اصفهان و به‌ویژه مناطق مسکونی آن گفته بود: «ما موافق ملغی شدن طرح‌های انتقال آب هستیم. باید توجه داشت که بود و نبود طرح‌های انتقال آب آن‌چنان تاثیر به‌سزایی در آورد آب به زاینده‌رود نداشته و متاسفانه طی این سال‌ها مصارف این حوضه دو تا سه برابر منابع آبی آن شده است.».
اما پروژه‌های انتقال آب همین دیروز هم صدای نمایندگان مجلس را درآورد؛ تا آنجا که رئیس مجمع نمایندگان استان قزوین گفت: «سد طالقان بالغ‌بر ۱۵۹ میلیون مترمکعب آب شرب، حق‌آبه قزوین به پایتخت را منتقل می‌کند و سد کینه‌ورز هم برای آب شرب ابهر و خرمدره مصرف می‌شود؛ درحالی‌که غرب استان قزوین از بی‌آبی رنج می‌برد و ۳۰ هزار باغ انگور تاکستان در شرف نابودی است.»
حالا، اما پروژه‌های سدسازی هم که بخشی از هدف آن‌ها مقابله با بی‌آبی در تابستان بود، به‌نظر می‌رسد با وجود بحران به‌وجود‌آمده در ماه‌های گرم سال راهگشا نیستند و برهمین اساس دیروز محمد ضروری، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان همدان گفته است: «ذخیره آبی سد اکباتان وضعیت خوبی ندارد و به دلیل مصرف بالا و گرمای هوای همدان، ذخیره آبی آن از دست رفته است؛ به همین علت نمی‌توانیم از تمام ظرفیت سد اکباتان استفاده کنیم و مجبور به سهمیه‌بندی و قطع آب در ساعاتی از روز هستیم.»
او در پاسخ به این سوال که آیا این نقل‌قول که گفته می‌شود «باتوجه به شرایط بحرانی آب، در حال حاضر از تصفیه فاضلاب برای تامین آب شرب همدان استفاده می‌شود، صحت دارد یا خیر»، گفته است: «این موضوع به هیچ عنوان سندیت ندارد و وزارت نیرو همواره در تلاش بوده بهترین و مرغوب‌ترین آب را وارد مدار شرب و مصرف خانگی کند. در حال حاضر با استفاده از چاه‌های اجاره‌ای کشاورزان سعی داریم آب مورد نیاز مصرفی و شرب همدان را تامین کنیم.»
همچنین فرهاد بختیاری‌فر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان، با اشاره به کاهش بارندگی‌ها و افت سطح ذخایر آبی در استان همدان گفته است: «با وجود مدیریت فشار آب در طول ماه‌های گذشته، ذخیره سد اکباتان کاهش یافت و اکنون برنامه‌ای برای مدیریت فشار و توزیع آب در شبکه شهری همدان طراحی شده است. کاهش حجم ذخایر و پایین رفتن تراز آب سد اکباتان و همچنین کم شدن میزان آبگیری تصفیه‌خانه‌های اکباتان و شهید بهشتی موجب شد، مطابق با مصوبات ستاد مدیریت بحران استان، برنامه مدیریت توزیع آب تا اطلاع بعدی به شرح ذیل اعلام شود.»
بختیاری‌فر با اشاره به اینکه برای توزیع آب، شهر همدان به دو بخش «الف» و «ب» تقسیم شده است، گفت: «مناطق زیر پوشش گروه «الف» از ساعت هشت صبح تا ساعت ۱۵ و مناطق گروه «ب» از ساعت ۱۵ تا ساعت ۲۱ و به صورت چرخشی با مدیریت توزیع آب همراه خواهند بود.»
در این میان، بحران آب و احتمال گسترده شدن مناطقی که با بی‌آبی رو‌به‌رو خواهند شد، زمزمه‌هایی از واردات آب را قوت بخشیده است؛ با این حال، دیروز وزیر نیرو گفته که: «هیچ برنامه‌ای برای واردات آب نداریم و در حوزه دیپلماسی آب در مورد اجرای طرح‌های مشترک آبی، توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی و حق‌آبه‌ها با کشور‌های دیگر در حال مذاکره هستیم.»
علی‌اکبر محرابیان با بیان اینکه مذاکرات تاکنون پیشرفت خوبی داشته، گفته است: «برای صادرات خدمات فنی و مهندسی و حق‌آبه‌ها، در مذاکرات به نقاط خوبی دست یافته‌ایم. تقویت دیپلماسی آب و انرژی، جزو اولویت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم است و از ابتدای روی کار آمدن دولت مردمی با تاکید‌های رئیس‌جمهوری این موضوع با جدیت دنبال می‌شود.»
او درباره برنامه وزارت نیرو برای اجرای پروژه‌های نیمه‌تمام گفته است: «پروژه‌ها در حوزه‌های آب، برق و آبفا اولویت‌بندی شده‌اند؛ به طوری که ٢٣٠ پروژه اولویت‌دار در حوزه آب و آبفا و حدود ٥٠ پروژه اولویت‌دار نیز تنها در بخش نیروگاهی در دستورکار داریم و معادل همین عدد نیز در خطوط انتقال و پست و شبکه مورد توجه است.».
اما اگرچه وزیر نیرو از پروژه‌هایی که در آینده رونمایی می‌شوند و احتمال بی‌آبی را کاهش خواهند داد، گفته است، در این میان عده‌ای از منتقدان یکی از دلایل کمبود آب امسال را به برنامه‌های اشتباه این وزارت‌خانه نسبت می‌دهند. زیرا پارسال دولت برای مقابله با بحران آب، به کاهش تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی روی آورد و همین موضوع باعث قطعی گسترده برق در کشور شد که بخشی از آن سبب کاهش استفاده از کولر‌های آبی شد، اما امسال دولت سیزدهم برای راضی نگه داشتن مردم تلاش کرد قطعی برق صورت نگیرد و همین موضوع استفاده از آب برای تولید برق را افزایش داد که نتیجه آن بالا رفتن مصرف خانگی آب هم بود.
