چگونه از ابتلا به هاری پیشگیری کنیم؟
دکتر پژمان بختیاری‌نیا معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به ۲۸ سپتامبر روز جهانی پیشگیری از هاری اظهار کرد: هاری یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان و در بسیاری از مناطق جهان شایع است و در ایران نیز یک اولویت مهم محسوب می‌شود. بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت، شعار امسال روز جهانی هاری «مرزهای کنترل هاری را بشکنیم» تعیین شده است.
وی افزود: با توجه به درصد کشندگی بالا و صددرصدی، هاری یک بیماری عفونی حاد و کشنده ویروسی است. در ایران هم هر نوع حیوان‌گزیدگی باید مشکوک به هاری تلقی و به سرعت به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه شود.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: بیش از ۸۵ درصد از موارد حیوان‌گزیدگی توسط سگ‌ها اتفاق می‌افتد و بیشتر این موارد به سگ‌های خانگی و سگ گله اختصاص دارد و متاسفانه علت اصلی آن، قلاده‌گذاری نشدن سگ‌ها است.
وضعیت حیوان‌گزیدگی در دنیا
بختیاری‌نیا عنوان کرد: سالانه حدود ۳ تا ۶ میلیون مورد گزش انسان توسط پستانداران رخ می‌دهد. همچنین سالانه ۵۹ هزار مرگ انسان به علت ابتلا به بیماری هاری در بیش از ۱۵۰ کشور در جهان اتفاق می‌افتد. ۴۰ درصد از افراد گاز گرفته شده توسط حیوانات مظنون به هاری نیز کودکان زیر ۱۵ سال هستند.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان عنوان کرد: حدود یک میلیون نفر از گزیده‌شدگان به پزشک مراجعه می‌کنند و حدود یک تا دو درصد نیاز به بستری شدن خواهند داشت. همچنین متوسط سالانه هزینه‌های بستری بیمارستانی ۱۰۰ میلیون دلار است و متوسط هزینه حیوان‌گزیدگی برای صاحبان حیوانات یک میلیارد دلار برآورد می‌شود.
راه‌های سرایت بیماری به حیوان و انسان
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: اصلی‌ترین راه سرایت بیماری هاری، گاز گرفتن به وسیله حیوان هار است و البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس هاری به ویژه در گربه و گربه‌سانان نیز بیماری منتقل می‌شود.
علائم بیماری در حیوان
بختیاری‌نیا بیان کرد: اولین علامت بیماری تغییر در رفتار و عادت‌های حیوان است به گونه‌ای که گوشه‌گیر و منزوی می‌شود یا عصبانی و بدخو می‌شود و به گاز گرفتن سنگ، چوب و اشیای مختلف می‌پردازد و به هر انسان و حیوان سر راه خود حمله می‌برد. همچنین به علت نداشتن قدرت بلع، از دهانش کف سرازیر می‌شود و صدای حیوان ناموزون می‌شود. در نهایت، حیوان به زودی در اثر فلج دستگاه تنفسی خواهد مرد.
وی افزود: تمام پستانداران خونگرم اهلی و وحشی به بیماری هاری حساس هستند و موجب گسترش وسیع این بیماری می‌شوند. دوره نهفتگی بیماری در سگ و گربه معمولا دو تا سه هفته و گاهی چند ماه است. در خصوص بروز علائم هاری در حیوان باید به این نکته مهم توجه داشت که در برخی موارد، سه تا ۱۰ روز قبل از بروز علائم بالینی در سگ و گربه، ویروس موجود در بزاق حیوان می‌تواند بیماری را منتقل کند.
وی ادامه داد: اگر بزاق سگ و گربه در زمان گاز گرفتن به ویروس هاری آلوده باشد، علائم بالینی حداکثر تا ۱۰ روز بعد ظاهر و حیوان تلف می‌شود.
بختیاری‌نیا گفت: در بیشتر موارد، حیوان مهاجم مبتلا به هاری علامت خاصی ندارد و بیماری در دوره کمون قرار دارد. در این حالت نیز فردی که مورد گزش قرار گرفته است باید به سرعت برای شست‌وشو و دریافت سرم و واکسن به مراکز درمان پیشگیری هاری مراجعه کند.
علائم بالینی هاری در انسان
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: مرحله نهفتگی هاری در انسان به طور معمول ۱۵ روز تا ۳ ماه و به طور متوسط یک تا دو ماه طول می‌کشد اما در ۷۵ درصد موارد کمتر از سه ماه طول می‌کشد.
وی افزود: علائم اولیه غیراختصاصی هاری عبارتند از تب، لرز، خستگی، سردرد، ضعف و درد عضلانی، بی اشتهایی، اشکال در بلع، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه، دردهای شکمی و اسهال، گلودرد، تنگی نفس، سرفه خشک، نگرانی و ترس، تحریک پذیری و عصبی بودن هستند.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به علائم بسیار اختصاصی این بیماری عنوان کرد: علائم موضعی در محل گاز گرفتن شامل سوزش، گزگز و مورمور، این علائم در مسیر عصب حسی عضو گاز گرفته شده نیز به علت تکثیر ویروس در ریشه خلفی عصب حسی بروز می‌کند.
وی بیان کرد: هاری درمان ندارد و به مرگ منجر می‌شود؛ البته اگر افرادی که توسط حیوانات اهلی و حشی مورد گزش قرار می‌گیرند، بلافاصله و در اسرع وقت به مراکز درمان مراقبت پیشگیری از هاری و حیوان‌گزیدگی مراجعه کنند و تحت اقدام‌های لازم قرار بگیرند، می‌توانند از ابتلا به بیماری هاری پیشگیری کنند.
توصیه‌هایی برای پیشگیری از هاری
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: هرگز به سگ یا حیوان در حال نگهداری بچه‌هایش یا در حال غذا خوردن نزدیک نشوید. هرگز غذای سگ را از جلو حیوان برندارید و از تحریک کردن حیوانات به خصوص سگ خودداری کنید. هنگام درگیری سگ و حیوانات به آن‌ها نزدیک نشوید و یا به جداسازی آن‌ها اقدام نکنید. برای واکسیناسیون سگ و حیوانات خانگی حساس هم باید از طریق دامپزشکی اقدام شود.
وی افزود: همچنین باید از ریختن زباله و پس مانده‌های غذایی در اطراف منزل و گذرگاه‌ها و معابر عمومی خودداری شود. هرگز به چشمان سگ خیره نشوید، جلوی سگ‌ها ندوید و بدون اجازه و همراهی صاحبخانه وارد منزل دارای سگ نشوید. از پرتاب سنگ و یا اشیا به طرف سگ و تحریک کردن سگ هم بپرهیزید.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: ۲۵ واحد درمان پیشگیری هاری در شهرستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اهواز فعال هستند و خدمات مختلفی در این زمینه ارائه می‌دهند. خارج و تمیز کردن ویروس هاری از محل زخم بسیار مهم است. تا حد توان باید در ساعات اولیه پس از گزش لابه‌لای زخم را حداقل به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقا مورد شست‌وشو قرار داد. این کار، مهم‌ترین قسمت پیشگیری از هاری به حساب می‌آید. همچنین باید با استفاده از شیلنگ و فشار آب، کف صابون‌های باقیمانده را از لابه‌لای زخم خارج کرد زیرا باقیمانده صابون می‌تواند مواد ضدعفونی کننده را بی‌اثر کند.
بختیاری‌نیا عنوان کرد: زخم را بعد از شست‌وشو باید با الکل ۶۰ تا ۷۰ درصد یا محلول بتادین یک درصد و یا دیگر مواد ضدعفونی کرد. زخم را هیچ وقت نباید پانسمان کرد زیرا میکروب هاری بی‌هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد.
وی افزود: تلقیح واکسن و سرم و پیگیری برای تکمیل نوبت‌های واکسن نیز باید مورد توجه قرار بگیرد و باید با پیگیری، آموزش و حساسیت کامل دنبال شود. وضعیت واکسیناسیون توام یا ثلاث فرد مجروح باید مورد بررسی قرار بگیرد.
