زنان کم‌تحرک‌ترند یا مردان؟

مهمترین عوامل خطر در بیماری‌های غیر واگیر شامل فشار خون بالا، سطح بالای کلسترول خون، دریافت ناکافی میوه و سبزیجات، اضافه وزن و چاقی و نداشتن فعالیت فیزیکی و مصرف تنباکو است.

پنج عامل از این عوامل خطر؛ به طور نزدیک با رژیم غذایی و فعالیت بدنی در ارتباط هستند. به طور کلی 6% از علل مرگ و میر جهانی مرتبط با بیماری‌های ناشی از عدم فعالیت بدنی است. همچنین عدم فعالیت بدنی علت اصلی تقریباً 25-21 درصد سرطان‌های روده و سینه و حدود 27 درصد از عوامل ایجاد دیابت (بیماری قند) و تقریباً 30 درصد بیماری های قلبی ناشی از نرسیدن اکسیژن کافی به عضله قلب را تشکیل می دهد.

زنان بی تحرک تر از مردان

سبک زندگی بی تحرک در ایران متأسفانه آمار بالایی دارد. در سال 2008 طبق تحقیقات سازمان بهداشت جهانی (WHO) آمار عدم فعالیت بدنی یا فعالیت ناکافی فیزیکی در کشورهایی از جمله آمریکا و منطقه مدیترانه شرقی (که کشور ما در آن قرار دارد) بالاتر از مناطق دیگر بوده است طبق این تحقیقات 50% از زنان فعالیت بدنی ناکافی داشتند در حالیکه این مقدار عدم فعالیت فیزیکی در مردان در آمریکا 40% و در حوزه مدیترانه شرقی 36 درصد بوده است. به طور جهانی نیز طبق آمار این سازمان 31 درصد از افراد بزرگسال در سنین بالای 15 سال در سال 2008 فعالیت بدنی ناکافی داشتند که شامل 28 درصد در مردان و 34% در زنان بوده است. لذا یکی از شاخص های حوزه سلامت که بایستی روی آن کار کرد شاخص تحرک بدنی مردم است. انجام فعالیت بدنی از زمان کودکی تا زمان سالمندی لازم است هر چند هدف از انجام آن و فواید آن در گروه‌های سنی مختلف ممکن است قدری متفاوت باشد. برای بررسی اهمیت انجام فعالیت بدنی می‌توان سه رده سنی اصلی را به شرح زیر در نظر گرفت:

اهمیت فعالیت بدنی در کودکان و نوجوانان

انجام فعالیت بدنی مناسب به نوجوانان کمک می‌کند تا سیستم عضلانی- اسکلتی آنها از جمله استخوان‌ها، عضلات و مفاصل به خوبی رشد کنند و سلامت باشند و همچنین داشتن فعالیت بدنی باعث رشد و توسعه سیستم قلبی و عروقی و نیز سیستم عصبی عضلانی و ایجاد هماهنگی بین حرکات و از همه مهمتر متعادل نگه داشتن وزن می‌شود. انجام فعالیت بدنی همچنین دارای فوائد روحی و روانی است و با کنترل روی علائم اضطراب و افسردگی روحیه نوجوانان را بهبود می بخشد، همچنین شرکت در فعالیت بدنی می تواند آنها را در زمینه فعالیت های اجتماعی یاری کند و امکان ابراز وجود را برای آنها فراهم کرده از این طریق اعتماد به نفس آنها را بهبود می‌بخشد. این نوجوانان سایر رفتارهای سالم همچون عدم مصرف الکل و تنباکو را نیز انتخاب می‌کنند و به خاطر روحیه خوب و بالای خود از نظر درسی نیز در سطح بالاتر و بهتری قرار دارند.

اهمیت فعالیت بدنی در گروه سنی بزرگسال

فعالیت بدنی در بزرگسالان برای بهبود وضعیت سیستم قلبی عروقی و سلامت آنها لازم است و داشتن فعالیت بدنی همچنین باعث کاهش امکان ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر می‌شود. هم اکنون عدم فعالیت بدنی به عنوان چهارمین عامل خطر برای مرگ در سطح جهان شناخته شده که یک عامل خطر کاملا مرتبط با بیماری‌های غیر واگیر است که بیش از 35 میلیون مرگ در سال 2005 میلادی را موجب شده است. نیمی از این افراد زیر 70 سال سن داشته‌اند و نیمی از آنان زن بوده اند که 80 درصد موارد کلی مرگ و میرها در کشورهای با سطح درآمد متوسط است بنابراین بیماری های غیر واگیر با عدم فعالیت بدنی مرتبط است.

زنان و مردانی که فعالیت بدنی منظم دارند از فوائد آن چنانچه ذکر می‌گردد بهره می برند. در طی دوران بزرگسالی برای حفظ و نگهداری تراکم توده استخوانی وجود نیرو روی استخوان‌ها ضروری است به همین دلیل انجام فعالیت بدنی لازم است. فعالیت بدنی در بزرگسالان برای سلامت استخوان‌ها و تناسب ماهیچه ها لازم است و نیز بدن سالم تر و خوش فرم تری با توده عضلانی مناسب و وضعیت ثابت وزنی را برای آنان فراهم می کند. در زنان در سنین یائسگی فعالیت بدنی احتمال از دست دادن استخوان در نبود هورمون استروژن را کاهش می دهد. لذا از خطر بروز استئوپروز (پوکی استخوان) می کاهد و نیروی لازم برای حفظ و توسعه بافت استخوانی را فراهم می کند. شواهد قوی نشان می دهد در مقایسه با افرادی که تحرک کمتری دارند زنان و مردانی که فعالیت بیشتری دارند شیوع انواع مرگ و میر در آنها کمتر است.

اهمیت فعالیت بدنی در گروه سنی سالمندان

در ایران طبق آمارهایی که از برخی تحقیقات در مورد انجام فعالیت بدنی در سالمندان انجام شده است، افزایش سن به طور چشمگیری با کاهش سطح فعالیت جسمانی همراه است میزان فعالیت فیزیکی در زنان در این رده سنی از مردان بیشتر است. البته تناقض هایی در این زمینه با توجه به تفاوت فرهنگ حاکم بر جمعیت قابل توجیه است اما بطور کلی در ایران تا قبل از سن بازنشستگی با توجه به نوع کار آقایان در مقایسه با وظایف خانه‌داری، مردان از سطح فعالیت جسمانی بالاتری برخوردارند ولی پس از بازنشستگی و با افزایش سن از میزان فعالیت جسمانی آقایان کاسته می شود در حالی که زنان همچنان به فعالیت خانه داری و وظایف روزانه خود می پردازند و بعضاً مراقبت از سایر افراد خانواده نظیر مراقبت از نوه ها به عهدۀ آنهاست و براین اساس سطح فعالیت بدنی زنان افزوده می شود.

همچنین افرادی که فعالیت بدنی دارند نسبت به اشخاصی که فعالیت کمتری دارند یا اصلاً فعالیت ندارند، میزان مرگ و میر کمتری دارند زیرا بیماری‌هایی چون بیماری های قلبی، فشار خون، سکته، دیابت (مرض قند) و سرطان روده (کولون) و سینه در آنها کمتر است. تمرینات کششی و دیگر حالت های ورزشی در افراد مسن با افزایش تعادل بدن و حفظ آن به توانایی افراد برای تنها زندگی کردن می افزاید لذا میزان وابستگی این افراد به دیگران کمتر می شود. فعالیت بدنی همجنین احتمال زمین خوردن افراد مسن در اثر کمبود حس تعادل را کم می کند و بدلیل سطح مناسب‌تر عضلانی و سلامت استخوان ها و افزایش حس تعادل ناشی از فعالیت فیزیکی مناسب احتمال شکستگی لگن در آنها کمتر است. همچنین این افراد از نظر عملکرد شناختی در سطح بهتری قرار دارند.