چرا امارات و عربستان سعودی فتیله تقابل با ایران را پایین کشیدند؟

عربستان و امارات که طی سال های اخیر به اتخاذ مواضع تند علیه ایران گرایش یافته بودند در هفته های اخیر موضع نرمتری را در پیش گرفته اند. «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات به تازگی با انتشار یک پست توئیتری اعلام کرد که ابوظبی و ریاض ترجیح می دهند به جای مواجهه و تقابل از رویکرد سیاسی در قبال ایران بهره ببرند.

برگزاری نشست مشترک فرمانده نیروهای گارد ساحلی امارات با فرمانده نیروهای مرزبانی ایران در تهران پس از وقفه شش‌ساله، اعلام آمادگی ابوظبی برای همکاری بانکی با ایران و استقبال گرم مقامات عربستان از حاجیان ایرانی نشان از تغییراتی در برابر ایران دارد.

انگیزه های تغییر رویکرد امارات و عربستان

تارنمای مرکز پژوهش های «العربی» قطر با اشاره به یک سری از اقدام های اخیر امارات از جمله اعلام عقب نشینی نیروهای این کشور از یمن، از سرگیری گفت و گوها با ایران درباره تامین امنیت مرزی، تمایل برای تعاملات تجاری و سرمایه گذاری نوشت: این اقدام ها تلاشی آشکار برای کاهش تنش با تهران است.

به نوشته این تارنما، به طور خلاصه سه عامل راهبردی، اقتصادی و امنیتی در تغییر رویکرد امارات نقش داشته است. امارات و عربستان از برجسته ترین حامیان سیاست ترامپ علیه ایران از جمله عقب نشینی از توافق هسته ای و اعمال تحریم ها بودند. با حمله به نفتکش ها در منطقه خلیج فارس به دست نیروهای ناشناخته و توقیف نفتکش انگلیس به دست نیروهای ایران و واکنش منفعلانه واشنگتن در این زمینه، امارات اعتماد خود به واشنگتن را از دست داد.

افزایش تنش ها در منطقه خلیج فارس و حمله های انصارالله به تاسیسات حیاتی عربستان و ناتوانی آمریکا برای نشان دادن عکس العمل در این زمینه سبب شده است که بی اعتمادی همپیمانان آمریکا به واشنگتن افزایش یابد. با آشکار شدن نشانه های ناتوانی واشنگتن در تشکیل ائتلاف دریایی نگرانی های ابوظبی افزایش یافت و امارات از آینده ادامه تنش ها با ایران نگران شد.

همچنین امارات از مشکلات اقتصادی مزمن رنج می برد و آثار بحران مالی سال 2008 تاکنون از بین نرفته است. امارات دارای روابط تجاری گسترده با ایران و یکی از زیان دیدگان تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران است. فشارهای آمریکا به امارات برای کاهش تعاملات بانکی و تجاری با ایران سبب شده است که اقتصاد امارات ضررهای بسیاری متحمل شود. در نتیجه ادامه تنش ها در منطقه و خروج سرمایه گذاران از امارات اقتصاد این کشور زیان های بسیاری متحمل می شود. در نتیجه چنین موضوعی این کشور مجبور به تغییر رویکرد درباره ایران شد.

با توجه به اینکه امارات به ایران نزدیک است، ابوظبی به این موضوع پی برد که در صورت هرگونه تنش میان ایران و آمریکا امارات به میدان درگیری تبدیل خواهد شد و ایران می تواند به راحتی تاسیسات نفتی این کشور را هدف قرار دهد. همچنین امارات از حمله سایبری به بانک ها و تاسیسات نفتی خود و زیان های اقتصادی و زیستی ناشی از آن نگران است. این موضوع سبب شده که ابوظبی در محاسبات خود درباره ایران بازنگری کند و در سایه بی اعتمادی به آمریکا از درِ تعامل با ایران وارد شود.

روزنامه «القدس العربی» در گزارشی به قلم «حسین مجدوبی» نوشت: با آغاز جنگ علیه یمن رسانه های وابسته به «محمد بن سلمان» اینگونه وانمود می کردند که او جنگی علیه ایران را فرماندهی می کند که انتهای آن به پیروزی ریاض ختم خواهد شد. اما اکنون در سایه واقعیت های موجود به ویژه با تغییر لحن سعودی ها درباره سوریه این اعتماد به نفس از بین رفته است. پس از قدرت یابی بن سلمان او همواره دم از تهدید نظامی می زد و به طور آشکار علیه ایران سخن به میان می آورد. عربستان در این زمینه بر روی سلاح های پیشرفته خود و وعده های ترامپ برای مقابله با ایران حساب باز کرده بود. اما بن سلمان در تحلیل تحولات با شکست روبرو و به بهانه جلوگیری از نفوذ ایران به جنگ یمن وارد شد.

تحولات به گونه ای پیش رفت که ریاض خود را در شرایط دشواری می بیند. اکنون در منطقه ایران به عنوان قدرتی برتر ظاهر شده است که بدون آن نمی توان هیچ تصمیم راهبردی گرفت. انصارالله هم کنترل نبرد را در یمن در اختیار دارد و آنها می توانند صنایع نفتی عربستان را هدف قرار دهند. ریاض پس از سرنگونی جنگنده آمریکا و توقیف نفتکش انگلیس پی برده است که آغاز جنگ علیه ایران به دلیل نتایج مصیبت بار آن برای منطقه و آمریکا سخت است. در چنین شرایطی دیگر رسانه های سعودی سیاست دشنام و حمله به ایران را دنبال نمی کنند بلکه اکنون به طور نسبی محتاطانه عمل و خود را برای مرحله گفت و گو با رهبران ایران آماده می کنند. در چنین شرایطی که انصارالله در حال پیشروی است، ایران قدرتی به نظر می رسد که می تواند با طرح های آمریکا و انگلیس مقابله کند و عربستان هم در شرایط سکوت در حال امتیازدهی است.

سعودی ها که درباره سوریه بسیار افراطی عمل می کردند و «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه سابق این کشور خواهان کناره گیری «بشار اسد» از قدرت بود، اکنون لحن خود را درباره سوریه تغییر داده اند. پس از تغییر لحن عربستان درباره سوریه اکنون ریاض از دامنه حمله های خود علیه انصارالله هم کاسته است. این مسائل پس از آن رخ داد که مشخص شده است ترامپ آمادگی جنگ علیه ایران را ندارد. امارات پس از این ناتوانی درس عبرت گرفت و در حال عقب نشینی از یمن است و برای عقب نشینی عربستان از یمن هم مقدمه سازی می شود.

نگاه رسانه های قطری

روزنامه «الشرق» قطر در گزارشی با عنوان «ترس ابوظبی سبب شده است که در برابر ایران سر فرود آورد و به سرمایه گذاران ایران اجازه دهد که به دبی وارد شوند» آورد: اماراتی ها بارها تلاش کردند که علیه ایران نیرنگ و واشنگتن را به جنگ علیه ایران تحریک کنند. اینک امارات به طور مخفیانه دست نیاز به سوی تهران دراز می کند تا ایران این کشور را از چنگال بحران اقتصادی کشنده نجات دهد. در شرایطی که برخی از نقاط جهان در لبه پرتگاه اقتصادی قرار گرفته اند برخی از مکان ها مثل دبی در نگرانی به سر می برند و ایران تنها کشوری است که می تواند با پمپاز منابع خود اقتصاد این شهر را نجات دهد.

شبکه خبری «الجزیره» قطر نوشت ابوظبی به طور آشکار به خط ریاض در دشمنی با ایران وارد شد و از رویکرد ضد ایرانی ترامپ حمایت کرد، اما به تازگی ابوظبی و ریاض به این موضوع پی برده اند که تکیه بر ترامپ سودی را برای این دو کشور به دنبال نخواهد داشت.

وارونه نمایی در رسانه های سعودی و اماراتی

روزنامه «الشرق الاوسط» عربستان در گزارشی به قلم «عبدالرحمن الراشد» ادعا کرد در مذاکرات گذشته ایران و دولت اوباما توافق کردند که مذاکرات را به طور سری را دنبال کنند و عربستان و دیگر کشورهای در جریان مذاکرات قرار نگیرند. اما اکنون وضعیت فرق کرده و تهران به دنبال مذاکره با عربستان و امارات است. وزیر امور خارجه ایران خواستار مذاکره شده و گفته است اگر عربستانی ها برای مذاکره آماده باشند ما هم آماده مذاکره هستیم و درهای ایران به روی همسایگان باز است. ایران اکنون پس از لغو توافق هسته ای و اعمال تحریم ها به دلیل محاصره اقتصادی بهای سنگینی را پرداخته است. در چنین وضعیتی ایران به دنبال تفاهم با عربستان و امارات است. اما به نظر می رسد این دو کشور به تنهایی و بدون هماهنگی با هم به مذاکره وارد نخواهند شد.

روزنامه «الاتحاد» امارات هم نوشت رهبران عربستان و امارات به خوبی درک می کنند که سرنوشت مشترکی دارند و آینده این دو کشور از هم جدا نیست. از این رو، دیده می شود عربستان و امارات در یک اردوگاه هستند و هنگامی که بخواهند به جنگ وارد شوند با هم همکاری می کنند و هنگامی هم که راه صلح را برگزینند باز هم در یک مسیر پیش می روند.

روزنامه الاتحاد امارات در گزارشی دیگر به قلم «عبدالله بن جادالعتیبی» نوشت قطر تلاش می کند میان امارات و عربستان شکاف ایجاد کند. این در حالی است که مسائلی مانند نشست مقام های ایران و امارات و تلاش رسانه های قطر برای بزرگنمایی در این زمینه نمی تواند میان عربستان و امارات شکاف ایجاد کند.