آیا زمان برای خرید مسکن مناسب است؟
نرخ رشد قیمت مسکن در مناطق شهری تهران از اردیبهشت ماه که به نقطه اوج خود یعنی ۱۲.۴۵ درصد رسیده بود، روند کاهشی گرفته و حتی در مرداد ماه، منفی شده است. این روند کاهشی موجب شده در برخی اظهارنظرها، دوره فعلی را زمان مناسب خرید مسکن برای حقوق‌بگیران اعلام کنند؛ حقوق‌بگیرانی که حداقل دریافتی ماهانه تقریباً یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی‌شان، در مقابل متوسط قیمت یک متر مربع واحد مسکونی در تهران که در ماه گذشته به حدود ۱۳ میلیون تومان رسیده بود، اندک قدرتی هم ندارد. البته شاید این اظهارنظرها تلاشی برای جلوگیری از رکود بازاری است که حجم معاملات در آن از تیر تا مرداد، کاهش ۳۱ درصدی تجربه کرده است.
از تهران و حقوق‌بگیران حداقلی که بگذریم، باز هم خرید مسکن کار آسانی نیست و در سال‌های اخیر، سخت‌تر هم شده؛ به‌طوری که دو شاخص کلیدی بازار مسکن هم تأیید می‌کنند خرید خانه سال به سال دشوارتر شده است.
دسترسی به مسکن، یکی از این شاخص‌هاست که نسبت درآمد سالانه خانوار را به قیمت یک خانه معمولی اندازه‌گیری می‌کند. در واقع اگر متوسط درآمد سالانه خانوار در مناطق شهری، را بر متوسط قیمت یک واحد مسکونی ۷۵ متری تقسیم کنیم، عددی به‌دست می‌آید که در اقتصاد به آن شاخص دسترسی به مسکن گفته می‌شود. هر چه این عدد کوچکتر باشد، یعنی قیمت مسکن با درآمد خانوار تناسب بیشتری دارد و در نتیجه، دسترسی خانوار به مسکن، آسان‌تر است.
شاخص دسترسی به مسکن در بهترین حالت در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰، حدود چهار بوده است. یعنی قیمت یک واحد مسکونی ۷۵ متری تقریباً چهار برابر متوسط درآمد سالانه خانوار بوده است. محاسبات ما بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران و وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد این شاخص در سال ۱۳۹۶ به ۱۰ و در سال ۱۳۹۷ به ۱۴ رسیده است.
یکی دیگر از شاخص‌هایی که می‌تواند درباره صاحب‌خانه شدن خانوارها علائم خوبی نشان دهد، دوره انتظار برای خرید مسکن است. خانوار، برای موارد مختلفی مانند خوراک، آموزش، مسکن و موارد دیگر هزینه می‌کند. اگر هزینه مسکن خانوار، مبلغ ثابتی باشد و قیمت مسکن هم تغییر نکند، با استفاده از دوره انتظار مشخص می‌شود چند سال طول می‌کشد تا خانوارها صاحب‌خانه شوند.
سهم هزینه مسکن در متوسط هزینه خانوارهای شهری از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۷، در بازه ۲۸ درصد تا ۴۵ درصد تغییر کرده است. در سال ۱۳۸۴، حدود یک‌چهارم هزینه خانوار صرف مسکن می‌شد و تقریباً نیمی از هزینه خانوار در سال ۱۳۹۷، صرف مسکن شده است.
قیمت‌ها اما منتظر خانوار نمی‌مانند و با وجود افزایش سهم مسکن در هزینه خانوار، دوره انتظار برای خرید مسکن، بیشتر و بیشتر می‌شود. کمترین دوره انتظار برای خرید مسکن از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۷، مربوط به سال ۱۳۷۹ و به مدت ۱۱ سال بوده است. یعنی اگر قیمت مسکن از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۹ ثابت می‌مانند خانوارها می‌توانستند با کنار گذاشتن هزینه‌ای که در سال ۱۳۷۹ برای مسکن خرج می‌کردند در سال ۱۳۸۹ صاحب‌خانه شوند.
طولانی‌ترین دوره انتظار برای خرید مسکن، مربوط به سال ۱۳۹۷ و به مدت ۳۵ سال است. یعنی اگر قیمت مسکن در این مدت ثابت بماند و خانوارها حدوداً سالی ۱۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان کنار بگذارند، می‌توانند در سال ۱۴۳۱ بالأخره خانه‌دار شوند.
