کافئین و قهوه باعث خستگی می‌شود؟ گاهی بله!
بی حالی، قند خون و کم آبی بدن تا حدودی تأثیرات متناقض قهوه بر سطح انرژی ما را توضیح می‌دهند. کافئین، اصلی‌ترین ماده فعال در قهوه، به تقویت کننده انرژی معروف است. اما کافئین نیز یک دارو است، به این معنی که بسته به عادت‌های مصرفی و ژن‌های ما می‌تواند تأثیر متفاوتی بر هر یک از ما بگذارد.
تناقص کافئین این است که در کوتاه مدت به توجه و هوشیاری کمک می‌کند اما در بلند مدت ممکن است اثری معکوس داشته باشد. مطالعات نشان می‌دهند که اثر بلند مدت کافئین به کم‌توجهی و کرختی می‌انجامد درست برعکس اثر کوتاه‌مدت آن. یکی از اثرات کافئین به «فشار خواب» معروف است. در این حالت مصرف کافئین باعث می‌شود که در طول روز خواب‌آلود باشیم. ساعت بیولوژیک بدن ما در این حالت پیام خواب می‌دهد و در طول روز از ما می‌خواهد که بخوابیم. محققان هنوز در حال مطالعۀ نحوه افزایش فشار خواب در بدن هستند. در طول روز، سلول‌ها و بافت‌های ما از انرژی استفاده می‌کنند و اصطلاحاً سوخت و ساز دارند. مولکولی به نام آدنوزین تری فسفات یا ATP همینطور که در حین ورزش، انجام کار و سایر فعالیت‌ها می‌سوزد و انرژی آزاد می‌کند یک مادۀ شیمیایی جانبی هم تولید می‌کند که تجمیع این ماده باعث خواب‌آلودگی می‌شود.
از نظر شیمیایی، کافئین در سطح مولکولی بسیار شبیه آدنوزین است و همین باعث می‌شود که به همان گیرنده‌های مغزی بچسبد که آدنوزین می‌چسبد و لذا از اتصال آدنوزین به گیرنده‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه، کافئین به طور موقت فشار خواب را سرکوب می‌کند و باعث می‌شود احساس بیداری بیشتری داشته باشیم. در همین حال، تجمع آدنوزین در بدن ادامه دارد و به محض از بین رفتن کافئین به سمت گیرنده‌ها هجوم خواهند آورد.
هنگامی که کافئین از بین می‌رود، بدن فشار بسیار بالایی را دریافت می‌کند و باید آن را جبران کند. در این حالت تنها راه کاهش و تنظیم مجدد فشار خون بالا، خواب است. پیچیدگی ماجرا اینجا است که هرچه بیشتر کافئین مصرف کنیم، مقاومت بدن ما در برابر آن بیشتر می‌شود. کبد با ساختن پروتئین‌هایی که سریع‌تر کافئین را تجزیه می‌کنند، سازگار می‌شود و گیرنده‌های آدنوزین در مغز ما تکثیر می‌شوند، به طوری که می‌توانند برای تنظیم چرخه خواب به سطوح آدنوزین حساس باشند. در نهایت، ادامه یا افزایش مصرف کافئین بر خواب تأثیر منفی می‌گذارد، که باعث می‌شود احساس خستگی بیشتری کنیم.
اگر کمتر می‌خوابید و استرس دارید و برای بهبود آن به کافئین تکیه می‌کنید، این فقط یک راه حل کوتاه مدت است و در دراز مدت اوضاع را بسیار بدتر می‌کند. مصرف قهوه و کافئین را بیشتر می‌کنید و همین باعث تجمیع بیشتر آندوزین خواهد شد و این باعث می‌شود نیاز شما به خواب بیشتر و بیشتر شود.
همچنین، کافئین ممکن است باعث افزایش قند خون یا کم آبی بدن شود و هر دوی این‌ها باعث می‌شود ما بیشتر احساس خستگی کنیم. اگر حتی بعد از یک فنجان قهوه احساس کرختی در هنگام بعد از ظهر دارید، راه حل آن ممکن است این باشد که کافئین کمتری مصرف کنید. یکی از راه‌ها این است که هر روز قهوه نخورید تا بدن شما بتواند هرگونه کافئین موجود در سیستم شما را پاک کند و سپس آن را به تدریج به برنامه معمول خود اضافه کنید. در حالت ایده آل ، نوشیدن قهوه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار باید سرگرم کننده و مفید باشد و در زمانی که به آن نیاز داریم به ما کمک کند نه اینکه باعث به هم خوردن چرخۀ خواب و بیداری ما بشود.
متخصصان توصیه می‌کنند که اگر احساس می‌کنید که کافئین دیگر به شما انرژی نمی‌دهد، کمی چرت بزنید، کمی ورزش کنید یا بیرون از فضای بسته در معرض نور طبیعی قرار بگیرید. با این کارها می‌توانید انرژی طبیعی را افزایش دهید. خواب خود را زیر نظر داشته باشید و مطمئن شوید که خوب می‌خوابید. خواب کافی و فعالیت بدنی اولین اقدامات برای غلبه بر مشکل تمرکز و خواب‌آلودگی است. کافئین یک مکمل مفید است، اما نباید به آن وابسته شد.
منبع: The New York Times/ترجمه: ایرنا
